Κρεμλίνο της Μόσχας

Το Κρεμλίνο της Μόσχας (ρωσικά: Московский Кремль, προφέρεται: ΔΦΑ [mɐˈskofskʲɪj krʲemlʲ]) αποτελεί το αρχαιότερο τμήμα της ρωσικής πρωτεύουσας Μόσχας και συνάμα το ιστορικό της κέντρο. Συχνά αναφέρεται και μόνο ως Κρεμλίνο, που όμως απλά είναι η ρωσική λέξη για το «φρούριο» ή «κάστρο». Το Κρεμλίνο της Μόσχας αποτελούνταν αρχικά από ένα μεσαιωνικό κάστρο, που εξελίχθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα σε μορφή ακροπόλεως. Αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό αποτελεί το εξωτερικό τείχος και το οχυρωματικό συγκρότημα με τους 20 πύργους, που παρά την ανέγερσή του στο μεγαλύτερο βαθμό στα χρόνια 1485 με 1499, συντηρείται μέχρι σήμερα σε καλή κατάσταση. Η οχύρωση αυτή αποτέλεσε πρότυπο και για τη δημιουργία άλλων κρεμλίνων σε ρωσικές πόλεις.

Πριν τη μεταφορά το 1712 της ρωσικής πρωτεύουσας από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη, το Κρεμλίνο της Μόσχας αποτελούσε την έδρα των τσάρων (πριν το 1547 των Μεγάλων Δουκών). Αλλά και μετά το 1712 συνέχιζε να είναι το πνευματικό και κοινωνικό κέντρο των Μοσχοβιτών. Το 1918 θα ξαναγίνει έδρα της κρατικής εξουσίας, μια ιδιότητα που διατηρεί και σήμερα ως έδρα του Προέδρου της Ρωσίας.

Το αρχιτεκτονικό σύνολο του Κρεμλίνου της Μόσχας, που πέρα από τα οχυρωματικά έργα περιλαμβάνει και διάφορα κοσμικά και εκκλησιαστικά κτίρια διαφόρων εποχών, διαθέτει επίσης έναν μουσειακό χώρο και βρίσκεται από το 1990 στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Μαζί με την όμορη Κόκκινη Πλατεία (ρωσ. Κрасная площадь) αποτελεί το πιο ξακουστό αξιοθέατο της Μόσχας.

Γενική Περιγραφή

Γεωγραφία

Τα 375 στρέμματα του Κρεμλίνου βρίσκονται πάνω στο λόφο Μποροβίτσκι (ρωσικά: Боровицкий холм, προφέρεται: [bərɐ ˈvʲiʦkʲɪj ˈxolm]), σε υψόμετρο απο 25 εως 40 μέτρων και στην αριστερή όχθη του ποταμού Μόσχοβα. Στα δυτικά του όρια ρέει ο παραπόταμος Νεγκλίναγια (ρωσικά: Неглинная, προφέρεται: Νεγκλίναγια, ΔΦΑ[nʲɪ ˈglʲinːəjə]) ο οποίος καταλήγει στον Μόσχοβα. Από τις αρχές του 19ου αιώνα η κοίτη του Νεγκλίναγια έχει σκεπαστεί και συνεχίζει να ρέει μέσα από ένα υπόγειο κανάλι. Νωρίτερα αποτελούσε ένα από τα δυο υγρά όρια που περιέβρεχαν το Κρεμλίνο και που αποτελούσαν μια επιπλέον προστασία κατά τη διάρκεια επιδρομών. Ο λόφος Μποροβίτσκι είναι ένας από τους επτά λόφους πάνω στους οποίους κτίστηκε το σημερινό κέντρο της Μόσχας. Κατά την εποχή της ίδρυσης της πόλης ο χώρος του Κρεμλίνου ήταν ιδιαίτερο στρατηγικό τοπίο: όχι μόνο περιβρεχόταν από δυο ποτάμια, αλλά λόγω του υψόμετρου προσέφερε προστασία από εισβολείς, αλλά κι από τις πολλαπλές πλημμύρες του Μόσχοβα.

Η σημερινή έκταση του Κρεμλίνου έχει περίπου τη μορφή ισόπλευρου τριγώνου. Η νότια πλευρά είναι στραμμένη τελείως προς την όχθη του Μόσχοβα, ενώ η δυτική πλευρά, που νωρίτερα περιβρεχόταν από τον Νεγκλίναγια, τώρα ορίζεται από τον Κήπο του Αλεξάνδρου (ρωσικά: Александровский сад, προφέρεται: [ɐlʲɪ ˈksandrəfskʲɪj sat]). Στο ανατολικό και βορειοανατολικό τμήμα των τειχών του Κρεμλίνου βρίσκεται η ιστορική συνοικία Κιτάι-Γκόροντ, της οποίας κεντρική πλατεία είναι η λεγόμενη Κόκκινη Πλατεία που εκτείνεται παράλληλα σχεδόν κατά όλο το μήκος των ανατολικών τειχών.

Δομή

Το σύνολο του Κρεμλίνου της Μόσχας περιλαμβάνει το οχυρωματικό συγκρότημα με τα τείχη και τους πύργους και πληθώρα από κτίρια, μνημεία, δρόμους και πλατείες εντός των τειχών.

Οχυρωματικά έργα

Το μήκος των σκουροκόκκινων τειχών του Κρεμλίνου είναι περίπου 2,5 χιλιόμετρα. Ανάλογα με τα τοπογραφικά δεδομένα και χωρίς να συμπεριληφθούν οι ενσωματωμένοι πύργοι, τα τείχη έχουν ύψος μεταξύ 5 και 19 μέτρων και πάχος από 3,5 μέχρι 6,5 μέτρα. Στα οχυρωματικά έργα ανήκουν και οι 20 πύργοι του Κρεμλίνου. Ανεγέρθηκαν ταυτόχρονα την ίδια εποχή με τα τείχη στα τέλη του 15ου αιώνα. Εξαίρεση αποτελεί ο μικρός Πύργος του Τσάρου που κτίστηκε για διακοσμητικούς λόγους το 1680. Όλοι οι πύργοι έχουν διαφορετικό ύψος και σχήμα. Ο πιο ψηλός πύργος, συμπεριλαμβανομένης της κορυφής με το τοποθετημένο κόκκινο αστέρι, είναι ο Πύργος της Αγίας Τριάδας με ύψος 80 μέτρων. Τέσσερις πύργοι έχουν στη βάση τους πύλες διέλευσης προς το εσωτερικό του Κρεμλίνου. Πρόκειται για τον Πύργο του Μποροβίτσκι και τον Πύργο της Αγίας Τριάδας (από τους οποίους μπορούν να εισέλθουν οι επισκέπτες) στο δυτικό τμήμα των τειχών, καθώς και για τον Πύργο του Αγίου Νικολάου και τον Πύργο του Σωτήρος προς την πλευρά της Κόκκινης Πλατείας, που αποτελούν την είσοδο για τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες καθώς και της φρουράς του Κρεμλίνου.

Εσωτερικός χώρος

Στο νότιο τμήμα του Κρεμλίνου, το προσκείμενο στον Μόσχοβα, βρίσκεται, χωρίς ιστορικά πλέον μνημεία, ο μεγαλύτερος πράσινος πνεύμονας μέσα στο χώρο του φρουρίου, ο Μυστικός Κήπος (ρωσικά: Тайницкий сад).

Μερικά από τα κτίρια στο εσωτερικό του Κρεμλίνου, βρίσκονται κοντά ή εφάπτονται (όπως η Αίθουσα των Όπλων) των οχυρωματικών τειχών. Τα περισσότερα όμως είναι πιο απομακρυσμένα και χωρίζονται μεταξύ τους από δρόμους και πλατείες. Οι πιο γνωστές και προσπελάσιμες για τους τουρίστες πλατείες, είναι η Πλατεία του Ιβάν (ρωσικά: Ивановская площадь) και η Πλατεία των Καθεδρικών (ρωσικά: Соборная площадь). Η πρώτη πλατεία πήρε το όνομά της από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος («Ιβάν» είναι η ρωσική εκδοχή του «Ιωάννης») που βρισκόταν σ' εκείνο το σημείο και που αντικαταστάθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα από το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου. Για μεγάλο διάστημα μέχρι και τον 17ου αιώνα υπήρξε το κέντρο πληροφόρησης του τοπικού πληθυσμού για καινούργιες διατάξεις και νομοθετήματα των τσάρων. Η Πλατεία των Καθεδρικών αποτελεί γεωγραφικά το κέντρο του χώρου του Κρεμλίνου και συνάμα το υψηλότερό του σημείο. Γνωστή είναι για το κλειστό της αρχιτεκτονικό σύνολο. Εδώ βρίσκονται τα πέντε σωζόμενα μεμονωμένα εκκλησιαστικά κτίρια του Κρεμλίνου: οι καθεδρικοί ναοί της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αρχαγγέλου και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ο Ναός της Κατάθεσης της Τιμίας Εσθήτας και το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου.

Εντός του Κρεμλίνου υπάρχουν τέσσερις κύριοι δρόμοι που ενώνουν το κέντρο του φρουρίου με τις πύλες διέλευσης. Η οδός Μποροβίτσκι (ρωσικά: Боровицкая улица) οδηγεί από τον Πύργο του Μποροβίτσκι, την Αίθουσα των Όπλων και το Μεγάλο Ανάκτορο του Κρεμλίνου, πάντα παράλληλα στο Μυστικό Κήπο μέχρι την Πλατεία του Ιβάν. Από εκεί περνά στην οδό Σωτήρος (ρωσικά: Спасская улица), που ενώνει την Πλατεία του Ιβάν με τον Πύργο του Σωτήρος και την Κόκκινη Πλατεία. Η οδός Αγίου Νικολάου (ρωσικά: Никольская улица) οδηγεί από την Πλατεία του Ιβάν προς τα βόρεια στον ομώνυμο πύργο, αφήνοντας πίσω του το Ανάκτορο της Γερουσίας και το Οπλοστάσιο. Προς τα δυτικά η Πλατεία του Ιβάν καταλήγει στον Πύργο της Αγίας Τριάδας.

Προσβασιμότητα για τουρίστες

Με τη μεταφορά to 1918 της πρωτεύουσας της Ρωσίας από την Αγία Πετρούπολη στη Μόσχα, το Κρεμλίνο, ως έδρα της καινούριας κυβέρνησης, είχε αποκλειστεί για το ευρύ κοινό. Μόλις το 1955 άνοιξαν οι πύλες του πάλι για επισκέπτες. Από τότε εκπληρώνει δυο κυρίως σκοπούς: από τη μια είναι η έδρα του Προέδρου της Ρωσίας και από την άλλη ένας μουσειακός χώρος και τουριστικό αξιοθέατο. Λόγω της ιδιαιτερότητας ως κυβερνητικής έδρας, το Κρεμλίνο είναι ιδιαίτερα φυλασσόμενος χώρος και η πρόσβαση του κοινού γίνεται μόνο με ορισμένους περιορισμούς. Έτσι οι επισκέπτες μπορούν να εισέλθουν μόνο από δυο εισόδους: από τον Πύργο του Μποροβίτσκι και από τον Πύργο του Κουτάφια που συνδέεται με γέφυρα με τον Πύργο της Αγίας Τριάδας. Και στις δυο εισόδους υπάρχουν έλεγχοι ασφαλείας και απαγορεύεται η μεταφορά μεγάλων τσαντών και σακκιδίων. Η κανονική είσοδος για τους ιερούς ναούς, το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου και το Πατριαρχικό Ανάκτορο κοστίζει 500 ρούβλια (περίπου ένδεκα ευρώ, τιμές και ισοτιμίες Αυγούστου 2013). Για την Αίθουσα των Όπλων υπάρχει ξεχωριστό εισιτήριο προς 700 ρούβλια (περίπου δεκαέξι ευρώ, τιμές και ισοτιμίες Αυγούστου 2013).

Πολλά τμήματα εντός του Κρεμλίνου δεν είναι προσβάσιμα για το κοινό. Αυτό ισχύει μεταξύ άλλων για το Ανάκτορο της Γερουσίας, το Οπλοστάσιο και για όλους τους πύργους.

Ιστορία

Ίδρυση

Η ίδρυση του Κρεμλίνου είναι άρρηκτα δεμένη με την ίδρυση και την παραπέρα εξάπλωση της Μόσχας, που πιθανολογείται τον 11ο ή 12 αιώνα. Παρόλα αυτά, σε ανασκαφές που έγιναν στο λόφο του Μποροβίτσκι, βρέθηκαν στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη πολύ παλαιοτέρων ανθρώπινων συνοικισμών. Αρχαιολόγοι εκτιμούν οτι οι πρώτοι κάτοικοι του λόφου εγκαταστάθηκαν εκεί στα τέλη της δεύτερης χιλιετηρίδας προ Χριστού. Κατόπιν φαίνεται να υπήρχε μια περίοδος αδράνειας, μια και τα επόμενα ευρήματα χρονολογούνται μεταξύ του 8ου και 3ου αιώνα προ Χριστού.

Ως ημερομηνία ίδρυσης του Κρεμλίνου θεωρείται το έτος 1156, όταν και αναφέρεται για πρώτη φορά γραπτώς στα χρονικά των Τβερ. Ο πρίγκηπας Γιούρι Ντολγκορούκι ανέγειρε εκείνη τη χρονιά φρούριο στις εκβολές του ποταμού Νεγκλίναγια και ένωσε έτσι δυο ήδη υπάρχοντα οχυρώματα πάνω στο λόφο του Μποροβίτσκι. Τα πρώτα τείχη ήταν ξύλινα, είχαν σύμφωνα με τους ερευνητές μήκος περίπου 1,2 χιλιομέτρων και προστατεύονταν από προτείχισμα και τάφρο. Εκείνη την εποχή η Μόσχα υπήρχε ήδη, καθώς η πόλη πρωτοαναφέρεται σε ένα κείμενο με την ημερομηνία 1147. Η πόλη ανήκε στο Πριγκιπάτο των Βλαντίμιρ – Σούζνταλ.

Τα πρώτα χρόνια

Λόγω συχνών επιδρομών των Μογγόλων καθώς και πυρκαγιών, τα ξύλινα τείχη δεν ήταν ανθεκτικά και έπρεπε συνεχώς να ανανεώνονται. Μια πρώτη ριζική ανανέωση του Κρεμλίνου ξεκίνησε με τον Μεγάλο Δούκα Ιβάν Α΄, ο οποίος αποφάσισε να μεταφέρει το 1328 την πρωτεύουσα των Ρως από το Βλαντίμιρ στη Μόσχα. Την ίδια εποχή μετακινήθηκε από το Κίεβο στην πόλη και η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή, κάνοντάς την έτσι κέντρο του σλαβικού χριστιανισμού.

Με τον Μεγάλο Δούκα ξεκινά και η ανέγερση άσπρων πέτρινων κτιρίων. Το 1327, θα ολοκληρωθεί η κατασκευή του καθεδρικού Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ακολουθεί το 1329 η εκκλησία του Ιωάννη της Κλίμακος, το 1330 ο καθεδρικός Ναός του Σωτήρος του Μπορ και το 1333 ο καθεδρικός Ναός του Αρχαγγέλου (Μιχαήλ). Εξάλλου το 1339 ο Ιβάν Α' αποφάσισε να κατεδαφίσει τα παλιά τείχη και να τα αντικαταστήσει με νέα από ισχυρό ξύλο βελανιδιάς, που για ενισχυμένη προστασία είχαν επίστρωση από πηλό. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μέσα σε λίγους μήνες και το 1340 το μήκος των καινούριων τειχών ήταν πλέον 1,7 χιλιόμετρα.

Το 1358 θεμελιώνεται από τον Μητροπολίτη Μόσχας Αλέξιο η Μονή Τσούντοφ (ρωσικά: Чудов монастырь), η κατασκευή της οποίας ολοκληρώνεται το 1365.

Το πρώτο πέτρινο Κρεμλίνο

Τα καινούρια τείχη θα υποστούν γρήγορα ζημιές. Συχνά θα υπάρξουν επιδρομές και σαμποτάζ υπό την μορφή πυρκαγιών από τους εχθρούς της Μόσχας. Το 1343, 1354 και 1365, σχεδόν κάθε 10 χρόνια δηλαδή, η Μόσχα γινόταν θύμα τραγικών πυρκαγιών. Έτσι το χειμώνα του 1366 ο Μέγας Δούκας Ντμίτρι Ντονσκόι αποφάσισε την οικοδόμηση καινούριου φρουρίου από πέτρα. Μέχρι την επόμενη άνοιξη του 1367, τα αποθέματα ασβεστόλιθου από τη γύρω περιοχή ήταν επαρκή για την ανέγερση λευκού πέτρινου φρουρίου, που ολοκληρώθηκε σε λίγους μήνες με μεγάλη ταχύτητα. Η περίμετρος των τειχών μεγάλωσε και άλλο και έφτασε τα 2 περίπου χιλιόμετρα. Για πρώτη φορά θα ανεγερθούν και οχυρωματικοί πύργοι. Θα κτιστούν 8 ή 9 πύργοι, από τους οποίους οι πέντε στο ανατολικό τείχος, που ήταν και η πιο απειλούμενη μεριά κατά τις επιδρομές.

Τα καινούρια πέτρινα τείχη άντεξαν πάνω από έναν αιώνα και μπόρεσαν να αναχαιτίσουν αρκετές εχθρικές επιδρομές του 14ου και 15ου αιώνα. Ήδη το 1368 και το 1370, μόλις λίγο μετά την ολοκλήρωση του έργου, αντιμετωπίστηκε με επιτυχία δυο φορές, ο Λιθουανός πρίγκηπας Αλγκίρντας. Το 1382 όμως το φρούριο δεν άντεξε σε μια πολιορκία των Τατάρων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν χιλιάδες νεκροί και μεγάλο μέρος του Κρεμλίνου να καταστραφεί. Στα τέλη του 14ου αιώνα τα τείχη ανακαινίζονται και πάλι και την ίδια εποχή ανεγείρονται και άλλα εκκλησιαστικά κτίσματα, μεταξύ άλλων και ο Ναός της Γέννησης της Θεοτόκου (1393-1394).

Σύμφωνα με την παράδοση το 1386 ιδρύεται ένα γυναικείο μοναστήρι από την Μεγάλη Δούκισσα Ευδοκία: η Μονή Αναλήψεως (ρωσικά: Вознесенский монастырь). Το 1404 ένας Σέρβος μοναχός του Άθω, ανόρθωσε έναν πύργο ρολογιού. Ήταν το πρώτο ρολόι πόλης σ' ολόκληρη τη Ρωσία.

Το Κρεμλίνο παίρνει τη σημερινή του όψη

Μεγάλο τμήμα των μέχρι σήμερα σωζόμενων μνημείων του Κρεμλίνου της Μόσχας, ανεγέρθηκαν την εποχή μεταξύ τέλη του 15ου και αρχές του 16ου αιώνα. Τα οχυρωματικά έργα θα ανανεωθούν εκ νέου και στο εσωτερικό του Κρεμλίνου ανεγείρονται καινούρια κτίσματα. Ήταν η εποχή της κυριαρχίας του Μεγάλου Δούκα Ιβάν Γ΄ της Ρωσίας που είχε καταφέρει να συνενώσει τα μέχρι τότε διάσπαρτα ανεξάρτητα πριγκιπάτα και δουκάτα της Ρωσίας και να αποτινάξει το 1480 τον μογγολικό-ταταρικό ζυγό μετά από μια αναίμακτη νίκη στις όχθες του Ούγκρα απέναντι στους Τατάρους του Αχμάντ Χαν που δεν τόλμησαν να δώσουν μάχη και αποσύρθηκαν. Νωρίτερα, το 1472, είχε παντρευτεί τη Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα, ανιψιά του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου. Βασιζόμενος σ' αυτόν τον γάμο, ο Ιβάν Γ' θεωρούσε τον εαυτό του ως νόμιμο κληρονόμο των δικαιωμάτων επί του βυζαντινού θρόνου και ο δικέφαλος αετός θα γίνει το έμβλημα του ρωσικού κράτους. Ο Ιβάν στόχευε, αφού η Κωνσταντινούπολη είχε αλωθεί, να κάνει την Μόσχα κέντρο όλης της Ορθοδοξίας. Για το λόγο αυτό και για να έχει μια αξιοπρεπή έδρα ως «Αυτοκράτορας όλης της Ρωσίας» κάλεσε για την αναδημιουργία του Κρεμλίνου όχι μόνο όλα τα ξακουστά ονόματα των Ρώσων, αλλά και πολλούς αρχιτέκτονες από την Ιταλία, που είχαν εξαιρετική φήμη σ' όλη την Ευρώπη.

Το σύνολο των οικοδομημάτων στην Πλατεία των Καθεδρικών χαρακτηρίζεται από τη σύνθεση ρωσικών παραδόσεων και αρχών της ιταλικής αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Μεταξύ 1475 και 1479 θα ανεγερθεί από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Φιοραβάντι, πάνω από τα ερείπεια του ομώνυμου ναού, ο νέος Καθεδρικός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, που θα αποτελέσει και τη μητροπολιτική οικεία. Στην απέναντι πλευρά της πλατείας, ο Αλοΐζιος ο Νεώτερος, επίσης Ιταλός αρχιτέκτονας, έχτισε μεταξύ 1505 και 1508 τον Καθεδρικό Ναό τουΑρχαγγέλου (Μιχαήλ). Ο Ναός της Κατάθεσης της Τιμίας Εσθήτας ολοκληρώθηκε το 1486 από ρώσους αρχιτέκτονες από την πόλη Πσκοφ,και οι ίδιοι θα αποπερατώσουν και τον Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου το 1489. Το τελευταίο εκκλησιαστικό κτίσμα της πλατείας, το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου, το ανέγειρε ο Ιταλός αρχιτέκτονας Μπον Φριαζίν μεταξύ 1505 και 1508. Στην ίδια πλατεία, οι Ιταλοί αρχιτέκτονες Μάρκο Ρούφο και Αντόνιο Σολάρι, θα χτίσουν και το πολυτελές, για επίσημες δεξιώσεις, Πολυεδρικό Ανάκτορο. Το παλάτι αυτό ανήκει σήμερα στο συγκρότημα του Μεγάλου Ανακτόρου του Κρεμλίνου, ενώ την εποχή εκείνη ήταν προσθήκη στο παλάτι του Μεγάλου Δούκα που δε σώζεται πλέον.

Ιταλοί τεχνίτες θα αναλάβουν και την κατασκευή των νέων τειχών και πύργων του Κρεμλίνου. Τα έργα θα διαρκέσουν μια δεκαετία, από το 1485 μέχρι το 1495 και θα είναι εμπνευσμένα οπτικώς από ιταλικά τείχη πόλεων, όπως της Βερόνας ή του Μιλάνου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Μόσχας θα χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικό υλικό τούβλα, που θα προσδώσουν στο οχυρό το σημερινό τυπικό σκούρο κόκκινο χρώμα. Οι πύργοι χτίζονται πλέον σε απόσταση βολής ο καθένας. Για την προστασία του φρουρίου από πυρκαγιές, αλλά και για αμυντική διευκόλυνση, ο Ιβάν Γ' απαγόρευσε το 1493 με διάταγμα την κατασκευή ξύλινων κτιρίων σε απόσταση 240 μέτρων από τα τείχη του Κρεμλίνου.

Το Κρεμλίνο τον 16ο αιώνα

Τα έργα στο Κρεμλίνο συνεχίστηκαν και μετά το θάνατο του Ιβάν Γ' το 1505. Το 1508 ο διάδοχός του Μέγας Δούκας Βασίλειος Γ΄ Ιβάνοβιτς έδωσε διαταγή να διανοιχτεί, από τη μεριά της σημερινής Κόκκινης Πλατείας, τεχνητή τάφρος από τον ποταμό Νεγκλίναγια μέχρι τον ποταμό Μόσχοβα. Σκοπός ήταν η περαιτέρω θωράκιση του Κρεμλίνου από μια μεριά όπου δεν υπήρχε φυσικό υγρό σύνορο και που ήταν το πιο αδύναμο σημείο του φρουρίου. Οι ιστορικοί διαφωνούν για το ποιος διάνοιξε το κανάλι και αποπεράτωσε τα σχετικά έργα. Μερικοί είναι της άποψης οτι ήταν έργο του Αλοΐζιου του Νεώτερου, άλλοι του Αλοΐζιος ντα ΚαρκάνοΑλοΐζιου ντα Καρκάνο. Η Τάφρος του Αλοΐζιου, όπως ονομάστηκε προς τιμήν του δημιουργού, είχε πλάτος 32-34 μέτρα και βάθος 10-12 μέτρα και στις όχθες του είχε υψωθεί ένα πρόσθετο τείχος από τούβλα. Έτσι, και μέχρι το σκέπασμα της τάφρου στις αρχές του 19ου αιώνα, το Κρεμλίνο είχε μετατραπεί σε ένα τεχνητό νησί, και οι πύλες εισόδου είχαν ανυψούμενες γέφυρες που μπορούσαν να σηκωθούν σε περιπτώσεις επιθέσεων. Με την περαίωση όλων των έργων, το Κρεμλίνο είχε λάβει συνάμα και τις διαστάσεις του που έχει ως σήμερα.

Το 1547 στον καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ο Μέγας Δούκας Ιβάν Δ΄ (ο Τρομερός) στέφεται από τον επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ως ο πρώτος Τσάρος των Ρώσων.

Λίγα χρόνια μετά την ενθρόνισή του, ο Ιβάν καταφέρνει το 1552 και το 1556 να κατακτήσει τα ταταρικά Χανάτα του Καζάν και Αστραχάν αντίστοιχα, και να ενδυναμώσει έτσι το Βασίλειο της Ρωσίας. Σε ανάμνηση των επιτυχιών του, κτίστηκε μεταξύ 1555 και 1561 μπρος από τα τείχη του Κρεμλίνου, ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Βασιλείου, το γνωστό σύμβολο της Κόκκινης Πλατείας.

Εντός των τειχών θα επεκταθεί μεταξύ 1563 και 1566 ο Καθεδρικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, με την προσθήκη δυο τρούλων και τεσσάρων παρεκκλησίων με τρούλους. Το 1589, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Φιοντόρ Α΄, γιου του Ιβάν Δ', ιδρύεται στο Κρεμλίνο το Ρωσικό Πατριαρχείο, με τον Μητροπολίτη Μόσχας Ιώβ να εκλέγεται Πατριάρχης. Ως συνέπεια της ίδρυσης του Πατριαρχείου, η ιδιοκτησία της μητρόπολης στο Κρεμλίνο διευρύνθηκε και χτίστηκαν καινούριες πέτρινες οικίες και εκκλησίες.

Το Κρεμλίνο τον 17ο αιώνα

Στα λίγα μόλις χρόνια της βασιλείας του, από το 1598 ως το 1605, ο τσάρος Μπορίς Γκοντουνόφ, έδωσε ξεχωριστή έμφαση στα καθήκοντα της εσωτερικής του πολιτικής και στην ανάπτυξη και την κατασκευή των ρωσικών πόλεων. Στα χρόνια της βασιλείας του εμφανίζονται και τα πρώτα σχέδια της Μόσχας και του Κρεμλίνου. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει εδώ να δωθεί στο «Κρεμλεναγκράντ», ενός καταπληκτικής ομορφιάς και ακρίβειας σχεδίου του Κρεμλίνου, που χρονολογείται γύρω στο 1600 και είναι άγνωστου δημιουργού. Αξιοσημείωτο είναι πως στο σχέδιο απεικονίζονται μόνο πέτρινες κατασκευές. Στο σχέδιο φαίνεται πως σχεδόν ολόκληρη τη νοτιοδυτική περιοχή του Κρεμλίνου καταλαμβάνει η αυλή του τσάρου με σαφώς ορατό το Ανάκτορο του Μπορίς Γκοντουνόφ (το οποίο κατεδαφίστηκε το 1770). Ξεκάθαρα φαίνεται και το εφεδρικό παλάτι, με το σχήμα μιας μεγάλης πλατείας, και τη νότια πλευρά του να είναι ταυτόχρονα και τοίχος στήριξης για τον απότομο λόφο πάνω στον οποίο ήταν κτισμένο. Στην πλευρά της αυλής του τσάρου, χτίστηκε και η Χρυσή Αίθουσα της Τσαρίνας, κατοικία και χώρος υποδοχής της τσαρίνας Ιρίνας Φιόντοροβνας, συζύγου του Φιοντόρ Α΄ και αδελφής του Μπορίς Γκοντουνόφ.

Στα χρόνια της βασιλείας του Μπορίς χτίστηκε στην Πλατεία του Ιβάν και ένα συγκρότημα κτιρίων ευγενών, που ενώ στο «Κρεμλεναγκράντ» δεν διαφαίνονται οι αρχιτεκτονικές φόρμες του συγκροτήματος, αυτές φαίνεται να εντυπωσίασαν ιδιαίτερα τον Σουηδό μηχανικό Έρικ Πάλμκβιστ, μέλος της αντιπροσωπείας της Σουηδικής Πρεσβείας, αφού κάνει ιδιαίτερη μνεία στα γραπτά του και το σχεδιάζει. Τα κοσμικά αυτά κτίρια πρέπει να ήταν από τα τέλη του 16ου αιώνα και χτισμένα στους ρυθμούς της Αναγέννησης.

Το 1600, με διαταγή του τσάρου Μπορίς, θα λάβει και το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου το τωρινό του ύψος των 81 μέτρων, που επιτεύχθηκε με την προσθήκη ενός ακόμη ορόφου και του βολβοειδούς τρούλου. Μια χρυσή επιγραφή κάτω από τον τρούλο μνημονεύει το όνομα του τσάρου. Ήταν το πιο ψηλό κτίσμα στη Μόσχα μέχρι την ανέγερση του Καθεδρικού Ναού του Χριστού-Σωτήρος το 1883.

Μετά το θάνατο του βασιλιά Μπορίς το 1605, ξεκίνησε μια άγρια διαμάχη για την εξουσία, με την εμφάνιση απατεώνων τσάρων, ξένων παρεμβάσεων και κατοχών από τους Πολωνούς. Ήταν η αποκαλούμενη Εποχή των Αναστατώσεων.

Το 1612, με επικεφαλής τον πρίγκιπα Ντμίτρι Ποζάρσκι και τον έμπορο Κουζμά Μίνιν συγκροτείται στρατός εθελοντών από τους κατοίκους του Νίζνι Νόβγκοροντ, που πορεύεται προς τη Μόσχα. Μετά από σκληρές μάχες με τους Πολωνούς, οι εθελοντές καταφέρνουν να μπουν στην πρωτεύουσα, οι έγκλειστοι στο Κρεμλίνο συνθηκολογούν και η Εποχή των Αναστατώσεων τελειώνει. Το Κρεμλίνο όμως παρουσιάζει μετά απ' όλες τις ταραχές μια εικόνα πλήρους καταστροφής. Κτίρια είχαν καταστραφεί στις μάχες, το βασιλικό θησαυροφυλάκιο και οι εκκλησίες είχαν λεηλατηθεί και υποστεί βανδαλισμούς, όλα τα ξύλινα κτίρια είχαν κατεδαφιστεί και μετατραπεί σε καυσόξυλα.

Στις αρχές του 1613 εκλέγεται στο Πολυεδρικό Ανάκτορο από τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση Ζέμσκι Σομπόρ ως καινούριος τσάρος, σε ηλικία μόλις δεκαέξι ετών, ο Μιχαήλ Ρομάνοφ - ο πρώτος βασιλιάς μιας νέας δυναστείας, η οποία κυβέρνησε τη Ρωσία για τρεις αιώνες.

Μετά την περίοδο αυτών των αναταραχών και το κλείσιμο των πολεμικών μετώπων με Σουηδία και Πολωνία, ξεκίνησαν στο Κρεμλίνο και πάλι έργα αποκατάστασης, καθώς και κατασκευής. Το 1621 επισκευάζεται και επεκτείνεται ο Πύργος του Σωτήρος, που αποτελούσε την κύρια πύλη εισόδου από την πλευρά της Κόκκινης Πλατείας. Ήταν ο πρώτος πύργος που ανακαινίστηκε, οι περισσότεροι άλλοι πύργοι ακολούθησαν προς το τέλος του 17ου αιώνα και απόκτησαν την μέχρι και σήμερα υπάρχουσα χαρακτηριστική διακοσμητική σκεπή σε σχήμα πυραμίδας.

Το 1624 επεκτείνεται το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου με την λεγόμενη Πτέρυγα του Φιλάρετου.

Μεταξύ 1635 και 1636 ανεγείρεται από τέσσερεις Ρώσους αρχιτέκτονες το Παλάτι Τέρεμνου, που θα είναι η κατοικία των τσάρων και της οικογένειάς τους μέχρι τα τέλη του αιώνα. Η γραφική σιλουέτα, το ύψος (πέντε πατώματα) και τα φωτεινά χρώματα (κόκκινο, κίτρινο και πορτοκαλί) προσέδιδαν στο κτίριο μια κομψή εμφάνιση. Σήμερα αποτελεί μέρος του Μεγάλου Ανακτόρου του Κρεμλίνου και ως προεδρικό μέγαρο δεν είναι προσβάσιμο για το κοινό και δεν μπορεί να διακριθεί ολόκληρο από μακριά.

Στα μέσα του 17ου αιώνα προκύπτει μια βαθιά θεολογική κρίση που καταλήγει στο σχίσμα των Παλαιοπίστων. Ο λόγος ήταν οι μεγάλες εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Πατριάρχης Μόσχας Νίκων. Κατά τα έτη 1652 με 1655, τη περίοδο που η καριέρα του Νίκωνα ήταν στο απόγειό της, ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε η έδρα του Πατριάρχη στο Κρεμλίνο. Έτσι χτίστηκε Πατριαρχικό Ανάκτορο με ενσωματωμένο τον Ναό των Δώδεκα Αποστόλων. Την ανέγερση και διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου είχαν αναλάβει διάφοροι τεχνίτες από τη Μόσχα, την υπόλοιπη Ρωσία και το εξωτερικό. Ενώ επίσημα τα έργα τελείωσαν τον Δεκέμβριο του 1655, στο εσωτερικό του οικοδομήματος συνεχίστηκαν τα έργα καλλωπισμού άλλα τρία χρόνια μέχρι την απομάκρυνση του Νίκωνα.

Τον 17ο αιώνα άρχισαν να διεισδύουν στο Κρεμλίνο και στοιχεία του νέου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, σε κάποια στιγμή, ξεκίνησε το πάθος του τσάρου Αλεξίου Μιχάηλοβιτς για το θέατρο. Για τις παραστάσεις των θιάσων χρησιμοποιούνταν η τέως κατοικία του βογιάρου Ιλγιά Μιλοσλάφσκι που χτίστηκε στις αρχές του 1650 και περιήλθε μετά το θάνατο του βογιάρου στα χέρια του κράτους. Παρά τις πολλαπλές διαφορετικές χρήσεις του κτιρίου αργότερα, το κτίσμα έμεινε στην ιστορία ως Παλάτι της Διασκέδασης (ρωσικά: Потешный дворец)

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αλεξίου η κρατική μηχανή διογκώνεται και γίνεται πιο περίπλοκη. Κατά τα έτη 1675-1680 κτίστηκε το νέο διώροφο Κτίριο των Εντολοδόχων (ρωσικά: Зданиe приказов), το οποίο επεκτείνονταν από τους καθεδρικούς ναούς ως τον Πύργο του Σωτήρος.

Το Κρεμλίνο τον 18ο αιώνα

Ο 18ος αιώνας δεν ξεκίνησε με τον καλύτερο οιωνό για το Κρεμλίνο. Για άλλη μια φορά ξέσπασε το 1701 μια μεγάλη πυρκαγιά από την οποία καταστράφηκε μεγάλο μέρος του φρουρίου, και ιδίως τα εναπομείναντα ξύλινα κτίσματα. Το δυτικό τμήμα του Κρεμλίνου μεταξύ του Πύργου της Αγίας Τριάδας και του Πύργου του Σομπάκιν έπεσε εξ'ολοκλήρου θύμα της φωτιάς, αφήνοντας όμως ελεύθερο ένα μεγάλο οικόπεδο, όπου ο τσάρος Πέτρος Α' δίνει εντολή να κτιστεί το Οπλοστάσιο. Λόγω του Μεγάλου Βόρειου Πολέμου και οικονομικών δυσκολιών, το Οπλοστάσιο θα αποπερατωθεί μόλις το 1736.

Το 1712 ο Πέτρος Α', που λίγα χρόνια αργότερα θα ανακηρυχτεί σε αυτοκράτορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, μεταφέρει την πρωτεύουσα του βασιλείου από τη Μόσχα στη, μόλις λίγα χρόνια πριν ιδρυμένη, Αγία Πετρούπολη και έτσι χάνει το Κρεμλίνο την ιδιότητά του ως έδρα των τσάρων. Συνάμα τα παλαιά ανάκτορα δεν εκπληρούσαν πλέον τον σκοπό τους και φθείρονταν με το χρόνο.

Στα χρόνια της αυτοκράτειρας Ελισάβετ χτίστηκε σε ρυθμό μπαρόκ από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Μπαρτολομέο Ραστρέλι η καινούργια κύρια κατοικία των τσάρων στη Μόσχα, το Χειμερινό Ανάκτορο. Τα έργα διάρκεσαν από το 1749 μέχρι το 1753.

Το 1762 ανεβαίνει στο θρόνο η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄. Ένα χρόνο αργότερα αποφασίζει να χωρίσει τα σώματα της Γερουσίας σε δυο τμήματα, ανάμεσα σε Αγία Πετρούπολη και Μόσχα. Για τις ανάγκες του σώματος ανεγέρθηκε στα χρόνια 1776 με 1787 ένα νέο κτίριο, το Ανάκτορο της Γερουσίας. Το Ανάκτορο έχει σχήμα ισοσκελούς τριγώνου με μια εσωτερική αυλή και είναι χτισμένο σε νεοκλασικό στιλ.

Για τη δεκαετία του 70 του 18ου αιώνα η Αικατερίνη Β΄ είχε μεγαλεπήβολα σχέδια. Αυτά προέβλεπαν την ριζική μετατροπή του Κρεμλίνου και την ανέγερση μιας καινούριας αυτοκρατορικής διαμονής τεραστίων διαστάσεων με αρχιτέκτονα τον Βασίλη Μπαζένοφ. Ήδη για το λόγο αυτό είχαν γκρεμιστεί πολλά κτίρια στο Κρεμλίνο, όπως το Ανάκτορο του Μπορίς Γκοντουνόφ, το Κτίριο των Εντολοδόχων και το Θησαυροφυλάκιο, καθώς και τμήματα των νότιων τειχών. Το καινούριο ανάκτορο θα ήταν σε σχήμα «Γ» καταλαμβάνοντας όλη τη νότια πλευρά του Κρεμλίνου ως τις όχθες του Μόσχοβα και ανηφορίζοντας στα δυτικά μέχρι το χώρο του Οπλοστασίου. Ωστόσο το έργο δεν προχώρησε ποτέ, πέρα από την εξόρυξη ενός λάκκου και τα εγκαίνια θεμελίωσης το 1773 . Το 1775 το πρόγραμμα εγκαταλείπεται εντελώς, επισήμως γιατί ο λόφος του Κρεμλίνου δεν θα μπορούσε να αντέξει ένα τέτοιο τεράστιο οικοδομικό σύνολο. Γεγονός είναι πως ο λόφος του Κρεμλίνου έχασε ύψος την Άνοιξη του 1775. Οι πραγματικοί λόγοι που σταμάτησε το έργο παραμένουν άγνωστοι. Μπορεί να ήταν πράγματι ο φόβος για την αντοχή του λόφου, ο φόβος να γκρεμιστούν οι καθεδρικοί ναοί, απλά μια αλλαγή της γνώμης της Αικατερίνης Β' και το ενδιαφέρον της για άλλους αρχιτέκτονες, η έναρξη των εργασιών για τσαρική διαμονή στο Τσαρίτσινο ή απλά το εξωφρενικό κόστος κατασκευής.

Το 1776 χτίστηκε από τον Ρώσο αρχιτέκτονα Καζακόφ (Казаков) η επισκοπική οικία. Ήταν ένα μικρό, αλλά αντιπροσωπευτικό κτίριο σε κλασικό στιλ, χτισμένο δίπλα στη Μονή Τσούντοφ.

Το Κρεμλίνο τον 19ο αιώνα

Το 1806 ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α΄ έδωσε εντολή για την ανέγερση ενός μουσείου κοντά στη θέση του Πύργου της Αγίας Τριάδας, για την έκθεση των ιστορικών όπλων, κοσμημάτων, τροπαίων, ενδυμάτων και πανοπλιών. Το έργο ανέλαβε ο Ρώσος αρχιτέκτονας Ιβάν Γιεγκότοφ και το ολοκλήρωσε μέχρι το 1810. Παρόλα αυτά το μουσείο δεν πρόλαβε να λειτούργησει, καθώς τον Ιούνιο του 1812, στα πλαίσια της γαλλικής εισβολής στη Ρωσία, ο στρατός του Ναπολέοντα πέρασε τα ρωσικά σύνορα. Κατά την υποχώρηση του ρωσικού στρατού, μεταφέρθηκαν και οι θησαυροί του τσάρου στο Νίζνι Νόβγκοροντ. Μόλις το 1814 θα ανοίξει τις πύλες του το μουσείο και θα μείνει γνωστό ως η Παλαιά Αίθουσα των Όπλων (ρωσικά: Старое здание Оружейной палаты)

Οι Γάλλοι με την είσοδο τους στη Μόσχα το Σεπτέμβριο του 1812 και τη σύντομη κατοχή της πόλης, προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές. Έτσι λεηλατήθηκαν εκκλησιαστικά κειμήλια και οι καθεδρικοί ναοί υπέστησαν ζημιές μια και χρησιμοποιούνταν ως στρατιωτικά καταλύματα ή στάβλοι. Με την αποχώρηση των Γάλλων, ο Ναπολέοντας έδωσε διαταγή να ανατιναχτεί όλο το Κρεμλίνο. Για καλή τύχη των μοσχοβιτών, τη βραδιά που ήταν να γίνουν οι ανατινάξεις, έβρεχε καταρρακτωδώς, έτσι ώστε τα μισά φιτίλια να σβήσουν πριν φτάσουν στο μπαρούτι, ενώ άλλα φιτίλια μπόρεσαν να αχρηστευτούν έγκαιρα από τους κατοίκους. Παρόλα αυτά αρκετά κτίσματα πλήττονται σοβαρά, όπως τα εξωτερικά τείχη, οι καθεδρικοί ναοί, το Καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου, το Οπλοστάσιο. Συνάμα τα στρατεύματα αποχωρούν με αρκετά κλοπιμαία.

Αμέσως μετά την ήττα του Ναπολέοντα, άρχισαν και οι πολύχρονες εργασίες αποκατάστασης του Κρεμλίνου. Στα έργα συμμετείχαν οι σημαντικότεροι αρχιτέκτονες της εποχής. O Ρώσος αρχιτέκτονας ιταλικής καταγωγής Ιωσήφ Μποβέ αναλαμβάνει την ανακαίνιση του Πύργου του Αγίου Νικολάου και του Οπλοστασίου. Ο επίσης Ρώσοϊταλός Κάρλο Ρόσσι χτίζει την εκκλησία στη Μονή Αναλήψεως και ο Ελβετός Ντομένικο Ντζιλάρντι συμμετέχει στην αποκατάσταση του Καμπαναριού του Ιβάν του Μεγάλου. Στα πλαίσια των εργασιών αλλάζει μορφή και η γύρω περιοχή του Κρεμλίνου. Η κοίτη του ποταμού Νεγκλίναγια μεταφέρεται υπόγεια, όπου παραμένει και σήμερα, ενώ στον ελεύθερο χώρο της παλιάς κοίτης δημιουργείται ο Κήπος του Αλεξάνδρου. Και η Κόκκινη Πλατεία αλλάζει όψη, καθώς η Τάφρος του Αλοΐζιου σκεπάζεται και δημιουργείται στη θέση του χώρος περιπάτου δίπλα από τα τείχη.

Μαζί με τα άλλα κτίρια, αποκαταστάθηκαν οι ζημιές και στο Ανάκτορο της Γερουσίας που πήρε την αρχική του μορφή, και έγινε η έδρα για μια σειρά ιδρύματα που στεγάζονταν εκεί και παλαιότερα.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νικολάου Α΄ (1825-1855), όλες οι ζημιές από την επιδρομή των Γάλλων έχουν αποκατασταθεί. Ο τσάρος δίνει τότε εντολή για την ανέγερση ενός νέου παλατιού, στη θέση ακριβώς που ήταν και το Χειμερινό Ανάκτορο του 1753 που υπέστη μεγάλες ζημιές από τους Γάλλους. Εκτός αυτού, ζήτησε και το χτίσιμο μιας νέας πιο ευρύχωρης Αίθουσας των Όπλων. Αρχιτέκτονας και των δυο κτιρίων ήταν ο Ρώσος γερμανικής καταγωγής Κωνσταντίνος Τον (Константин Андреевич Тон). Μεταξύ 1844 και 1851 δημιουργήθηκε ένα νεοκλασικό αυτοκρατορικό παλάτι, που ενσωμάτωσε τα ήδη υπάρχοντα κτίρια: το Πολυεδρικό Ανάκτορο και το Παλάτι Τέρεμνου. Το νέο οικοδόμημα ονομαζόταν είτε απλά Ανάκτορο, είτε Νέο Ανάκτορο, είτε Αυτοκρατορικό Ανάκτορο. Σήμερα είναι γνωστό ως το Μεγάλο Ανάκτορο του Κρεμλίνου. Σχεδόν ταυτόχρονα τελείωσε και η Αίθουσα των Όπλων, στα αριστερά του αυτοκρατορικού ανακτόρου. Τα δυο κτίρια θα ενωθούν με μια σκεπασμένη γαλαρία.

Το 1898 ολοκλήρωνεται στη μεριά του Μυστικού Κήπου και με θέα τον ποταμό Μόσχοβα το μεγάλο Μνημείο του Αλεξάνδρου Β' (ρωσικά: Памятник Александру II,),το οποίο ανεγέρθηκε εις μνήμη του τσάρου Αλεξάνδρου Β' που δολοφονήθηκε από τρομοκράτες το 1891.

Τα έργα αυτά ήταν και τα τελευταία μεγάλα του 19ου αιώνα. Το νότιο τμήμα του Κρεμλίνου παίρνει σχεδόν τη μορφή που έχει και σήμερα.

Παρά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας στην Αγία Πετρούπολη, το Κρεμλίνο συνέχιζε να είναι το 18ο και 19ο αιώνα ένα κέντρο της κρατικής εξουσίας, όπου τελούνταν σπουδαία γεγονότα, όπως οι τελετές στέψης των τσάρων. Συνάμα το Κρεμλίνο είχε γίνει ακόμα και μουσειακό συγκρότημα το οποίο μπορούσε να επισκεφτεί οποιοσδήποτε ελεύθερα. Τέλος, μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, το Κρεμλίνο υπήρξε, λόγω των δυο μοναστηριών του (Τσούντοφ και Αναλήψεως), τόπος προσκυνήματος.

Το Κρεμλίνο τον 20ο αιώνα

Λίγο μετά τη ανάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους και την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης στις αρχές του 20ου αιώνα, το Κρεμλίνο θα υποστεί τις πιό μεγάλες καταστροφές στην ιστορία του. Ήδη κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης σημειώθηκαν οι πρώτες καταστροφές, όταν τσαρικές δυνάμεις οχυρώθηκαν στο Κρεμλίνο και βρέθηκαν αντιμέτωπες με το πυροβολικό των επαναστατών. Η πολιορκία κράτησε μόλις πέντε μέρες, αλλά σ' αυτό το διάστημα πολλά κτίσματα είχαν πάθει ζημιά, όπως ο Πύργος του Σωτήρος, ο καθεδρικός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου και η Μονή Τσούντοφ.

Το Μάρτιο του 1918 η σοβιετική κυβέρνηση μετέφερε ξανά την πρωτεύουσα από την Αγία Πετρούπολη στη Μόσχα. Το Κρεμλίνο γίνεται πάλι η έδρα της κρατικής εξουσίας. Στο Ανάκτορο της Γερουσίας, στεγάζεται μεταξύ 1918 και 1922 το γραφείο και το διαμέρισμα του Λένιν και στη συνέχεια μέχρι το 1953 του Στάλιν. Από το 1927 το Κρεμλίνο θα κλείσει για επισκέπτες.

Γρήγορα οι καινούριοι κάτοχοι της εξουσίας θα αλλάξουν την όψη του Κρεμλίνου. Στο διάστημα 1918 μέχρι 1935 καταστράφηκαν πέρα από μνημεία και ιερά κτίρια (ιδίως κατά την εποχή του Στάλιν): εκκλησίες, παρεκκλήσια και τα δυο μοναστήρια που μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρξαν τόποι προσκυνήματος. Στον ελεύθερο πλέον χώρο ανεγέρθηκε το 1934 στρατιωτική σχολή που τώρα είναι τώρα το Διοικητικό Κτίριο.

Στις αρχές της δεκαετίας του 30 αποφασίστηκε η χρησιμοποίηση του Μεγάλου Ανακτόρου ως χώρος συνεδρίων. Για το λόγο αυτό γκρεμίστηκαν ο παρακείμενος αρχαίος (από το 1330) καθεδρικός Ναός του Σωτήρος του Μπορ, καθώς και οι ανακτορικές αίθουσες του Αγίου Ανδρέα και του Αγίου Αλέξανδρου.

Το 1935 θα απομακρυνθούν και οι επίχρυσοι δικέφαλοι αετοί από την εποχή των τσάρων που διακοσμούσαν την κορυφή των τεσσάρων πύργων εισόδου και θα αντικατασταθούν από ισάριθμους πεντάκτινους ερυθρούς αστέρες, που συμβόλιζαν την καινούργια ιδεολογία και την νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Το 1937 θα τοποθετηθεί ένας ερυθρός αστέρας και στην κορυφή του Πύργου του Νερού.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το Κρεμλίνο υπέστη σχετικά μικρές ζημιές. Όλοι οι θησαυροί, ιδίως από την Αίθουσα των Όπλων, είχαν μεταφερθεί για λόγους ασφαλείας στο εσωτερικό της χώρας. Παρόλα αυτά το Κρεμλίνο πλήττεται μερικές φορές από βόμβες, όπως τον Αύγουστο του 1941 που χτυπήθηκε το Οπλοστάσιο και σκοτώθηκαν 20 στρατιώτες, ή τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς όταν βόμβα σκότωσε 41 άτομα.

Το 1955 ανοίγουν και πάλι οι πύλες του Κρεμλίνου για τους επισκέπτες απ' όλον τον κόσμο, οι οποίοι μπορούν και πάλι να θαυμάσουν τα εκθέματα της Αίθουσας των Όπλων και τους καθεδρικούς ναούς.

Το τελευταίο αρχιτεκτονικό σοκ για το Κρεμλίνου επήλθε στα τέλη της δεκαετίας του 50 όταν ο Νικίτα Χρουστσόφ αποφάσισε να χτίσει το Ανάκτορο των Συνεδρίων, ένα μοντέρνο κτίριο που δεν ταίριαζε καθόλου δίπλα στα υπόλοιπα ιστορικά κτίσματα του Κρεμλίνου. Το γιγαντιαίο κτίριο ολοκληρώθηκε το 1961 και για να αναγερθεί έπρεπε να κατεδαφιστεί η Παλαιά Αίθουσα των Όπλων. Σήμερα το κτίριο είναι γνωστό ως Κρατικό Ανάκτορο του Κρεμλίνου και χρησιμοποιείται ιδίως για καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Στα επόμενα χρόνια θα γίνουν μόνο έργα συντήρησης. Το 1989 θα κτιστούν στην περιοχή του Μυστικού Κήπου εγκαταστάσεις για την KGB.

Το 1990, το Κρεμλίνο θα συμπεριληφθεί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Τον Δεκέμβριο του 1991, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Μόσχα γίνεται η πρωτεύουσα της ανεξάρτητης Ρωσίας, και το Κρεμλίνο έδρα του προέδρου της χώρας. Το 1997 στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων για την 850ή επέτειο της ίδρυσης της Μόσχας, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες αναστηλωτικές εργασίες στο Κρεμλίνο. Με αυτή την ευκαιρία διορθώθηκαν επεμβάσεις από τη σοβιετική εποχή και ανακαινίστηκαν πάλι οι αίθουσες του Αγίου Ανδρέα και του Αγίου Αλέξανδρου στο Μεγάλο Ανάκτορο.

Με την ίδρυση της Ρωσίας, το Κρεμλίνο αρχίζει και πάλι να παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή των Μοσχοβιτών, καθώς οι τέσσερεις ναοί στην Πλατεία των Μητροπόλεων επανέρχονται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Έτσι σήμερα δεν είναι μόνο μουσεία, αλλά στις ημέρες των μεγάλων θρησκευτικών εορτών και χώροι επίσημων λειτουργιών.

Το τελευ?

Δημοσίευση ένα σχόλιο
Συμβουλές & συμβουλές
Κανονίζεται από:
Ma Hi
28 July 2016
Very beautiful architecture and great historic site! nice gardens,love to walk among the magnificent chathedrals!
Ma Hi
28 July 2016
The kremlin and red square:One of the most beautiful places in the world!Very rich and interesting pieces!impressive and well maintained! Symbol of russia! Dont miss it!
Filmsquare
16 September 2014
We see the Kremlin in an establishing shot of Moscow in RED 2 (2013), where the team travel to find the Nightshade nuclear weapon created and hidden here by British inventor Bailey.
Taz (✿╹◡╹)
24 January 2016
Must see, great walk around the beautiful churches even in freezing winter. The Ivan The Great Bell-Tower ensemble was closed this winter (Jan 2016) though.
Victor Chu
26 August 2017
Don't stand in the long queues for tickets. Use the automatic ticket machines inside. Both credit cards and cash are acceptable.
Sina Khanlou
21 April 2017
Russia's political heart, where significant decisions are made. It also has got some beautiful Orthodox churches inside which are definitely worth a visit!

Ξενοδοχεία στη γύρω

Δείτε όλα τα ξενοδοχεία Δείτε όλα
Hyatt Regency Moscow Petrovsky Park

ξεκινώντας $256

Hotel National a Luxury Collection Hotel Moscow

ξεκινώντας $293

The Ritz-Carlton, Moscow

ξεκινώντας $1950

Four Seasons Hotel Moscow

ξεκινώντας $755

Veliy Hotel Mokhovaya Moscow

ξεκινώντας $102

Landmark Hostel Arbat

ξεκινώντας $10

Συνιστώμενη αξιοθέατα σε κοντινή απόσταση

Δείτε όλα Δείτε όλα
Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Alexander Garden

Alexander Garden (русский. Александровский сад) was one of the f

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Troitskaya Tower

The Troitskaya Tower (русский. Троицкая башня, literally Trinity T

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Amusement Palace

The Amusement Palace is located at the Kremlin’s western wall. It is s

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Кутафья башня

Кутаф'я (Передмостова) вежа — вежа навпроти Троїцької вежі, в

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
State Kremlin Palace

The State Kremlin Palace (Russian: Государственный Кремлёвский Дв

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Terem Palace

Terem Palace or Teremnoy Palace (Russian: Теремной дворец)

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Moscow Manege

Moscow Manege is a large oblong building which gives its name to the

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Итальянский грот

Итальянский грот (название не устоялось, известен такж

Παρόμοια τουριστικά αξιοθέατα

Δείτε όλα Δείτε όλα
Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Strelna - Palace of Peter I

Strelna (русский. Стре́льна) is a historic settlement situated about

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Παλιά Αβάνα

Η Παλιά Αβάνα (ισπανικά: La Habana Vieja) είναι το κέντρο τη

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Παγετώνας Περίτο Μορένο

Ο Παγετώνας Περίτο Μορένο (ισπ. Glaciar Perito Moreno), βρίσκετα

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Geirangerfjord

The Geiranger fjord (Geirangerfjorden) is a fjord in the Sunnmøre

Πρόσθεσε στην λίστα επιθυμιών
Έχω πάει εδώ
Επισκέφτηκε
Μοναστήρι της Μπατάλια

Το Μοναστήρι της Μπατάλια (Πορτογαλικά: Mosteir

Δείτε όλες τις παρόμοιες θέσεις