Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης ή (όπως ονομάστηκε επί ρωμαϊκής εποχής) Ναός της Απτέρου Νίκης είναι μικρός αμφιπρόστυλος ιωνικός ναός στην Ακρόπολη των Αθηνών. Εδώ φυλασσόταν το ξόανο της θεάς Αθηνάς Νίκης, της «απτέρου», δηλαδή χωρίς φτερά, για να μη φύγει ποτέ από την πόλη της Αθήνας.
Ο ναός βρίσκεται πάνω σε πυργοειδή προμαχώνα, στη νότια (δεξιά) πτέρυγα των Προπυλαίων της Ακρόπολης. Η επικίνδυνη πλευρά του προμαχώνα κλεινόταν από μαρμάρινο θωράκιο (στηθαίο). Από αυτό το θωράκιο διασώθηκαν μερικές πλάκες, οι οποίες εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης και απεικονίζουν Νίκες που οδηγούν αγελάδες σε θυσία. Ανάμεσά τους, η περίφημη Νίκη που λύνει το σανδάλι της. Το μήνυμα αυτών των παραστάσεων ήταν σαφές: Η Αθήνα ήταν και θα είναι νικήτρια.Πρόκειται για αμφιπρόστυλο τετράστηλο ναό ιωνικού ρυθμού, δηλαδή με τέσσερις κίονες στην πρόσοψη και άλλους τέσσερις πίσω. Ο σηκός είναι απλός μονόχωρος, εξαιρετικά μικρών διαστάσεων, στον οποίο έχει ενσωματωθεί και ο πρόναος. Η σμίκρυνση αυτή υπαγορεύτηκε από την αλλαγή στο σχέδιο, η οποία προέκυψε από την έλλειψη χώρου στον προμαχώνα. Η ανατολική πλευρά του σηκού ήταν ανοιχτή. Η ζωφόρος της δυτικής πλευράς ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις μαχών μεταξύ Ελλήνων και έφιππων ανατολιτών ή άλλων Ελλήνων, αφήνοντας πιθανά επίτηδες την ασαφή εντύπωση ότι πρόκειται για Αθηναίους που νικούν Πέρσες ή άλλες ελληνικές πόλεις κράτη. Στην ανατολική ζωφόρο απεικονιζόταν συνέλευση των Ολύμπιων θεών με τον Δία και την Αθηνά στο μέσο. Μέσα στον σηκό βρισκόταν το αρχαϊκό ξόανο της Αθηνάς η οποία κρατούσε στα χέρια της, σύμφωνα με τον συγγραφέα Αρποκρατίωνα, το κράνος της και ένα ρόδι, σύμβολο ισχύος και γονιμότητας. Μπροστά από τον ναό υπήρχε βωμός.
Οι αρχιτέκτονες είχαν διαφωνήσει ως προς τα προτεινόμενα σχέδια του ναού της Νίκης και των Προπυλαίων και αποτέλεσμα του συμβιβασμού τους ήταν η κατασκευή του πυργοειδούς προμαχώνα της Νίκης, ο οποίος από τη μια πλευρά του θα πλαισίωνε την κλίμακα που οδηγούσε στα Προπύλαια. Στην άλλη πλευρά του ακολουθούσε τον προσανατολισμό του προϋπάρχοντος (αλλά και του κλασσικού) αρχαϊκού ναού της Αθηνάς Νίκης.
Το σχέδιο του ναού κρίθηκε επιτυχημένo κατά την αρχαιότητα, πράγμα που αποδεικνύεται από την αντιγραφή του σε πέντε άλλα κτίσματα, όλα στην Αττική.
Τα διακοσμητικά στοιχεία των βάσεων των κιόνων, τα κιονόκρανα και ο θριγκός μαζί με την ανάγλυφη ζωοφόρο, όλα από άριστης ποιότητας πεντελικό μάρμαρο, κάνουν τον ναό να μοιάζει με κοσμηματοθήκη.
Στη ίδια θέση προϋπήρχε αρχαϊκός ναός της Αθηνάς, πιθανώς από την εποχή των Πεισιστρατιδών (561-510 π.Χ.). Υπολείμματα αυτού του ναού διατηρήθηκαν στον προμαχώνα, κλασσικής εποχής, ο οποίος στηρίζει τον ναό. Κάτω από τον κλασσικό ναό, βρέθηκαν δύο βωμοί και μικρό ιερό όπου φυλαγόταν, πάνω σε πέτρινη βάση, το ξόανο της θεάς. Το ιερό αυτό καταστράφηκε, μαζί με την υπόλοιπη Ακρόπολη, από τους Πέρσες το 480 π.Χ. αλλά ξαναχτίστηκε αμέσως μετά. Το ξόανο διέφυγε την καταστροφή γιατί οι Αθηναίοι είχαν προλάβει να το μεταφέρουν στη Σαλαμίνα.
Επιγραφές αναφέρουν ότι ο αρχιτέκτονας Καλλικράτης σχεδίασε την είσοδο οπότε θεωρείται πιθανό πως ο ίδιος σχεδίασε και τον ναό, το 437 π.Χ. Ακολούθησε, τα επόμενα χρόνια, η κατασκευή του. Επί ρωμαϊκής εποχής, οι ασβεστολιθικοί δόμοι της επένδυσης του προμαχώνα καλύφθηκαν με λεπτές πλάκες μαρμάρου, όπως φαίνεται από τις οπές των ξύλινων πείρων που τις συγκρατούσαν.
Ο ναός γκρεμίστηκε από τους Τούρκους το 1686, και τα υλικά του τα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή προμαχώνα. Το 1836, γερμανοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα υλικά, που είχαν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση και αναστύλωσαν τον ναό. Τα γλυπτά των παραστάσεων λείπουν, αφού τα πήρε ο Λόρδος Έλγιν και εκτίθενται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Ο ναός αναστηλώθηκε από τον Νικόλαο Μπαλάνο.
