Ο Καθεδρικός Ναός του Στρασβούργου (γαλλ. Cathédrale Notre-Dame de Strasbourg, γερμ. Liebfrauenmünster zu Straßburg) είναι Ρωμαιοκαθολικός ναός στο Στρασβούργο της Αλσατίας στη Γαλλία. Παρά το γεγονός ότι περιέχει αρκετά στοιχεία ρωμανικού ρυθμού, θεωρείται ως ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Τα κυριότερα αρχιτεκτονικά του στοιχεία αποδίδονται στον Έρβιν φον Στάινμπαχ (Erwin von Steinbach), ο οποίος ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική του ναού από το 1277 ως τον θάνατό του, το 1318.
Σήμερα είναι ο δεύτερος πλέον επισκέψιμος Καθεδρικός στη Γαλλία μετά την Παναγία των Παρισίων, με περίπου 8,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Αυτό το "γιγαντιαία λεπτό θαύμα" θαυμάστηκε έντονα από τον Βίκτωρα Ουγκώ, και υμνήθηκε από τον Γκαίτε. Με υψος 142,11 μ. είναι ορατός από μεγάλη απόσταση στην αλσατική πεδιάδα, από τα Βόσγια ως τον Μέλανα Δρυμό. περιβαλλόμενος από το Μουσείο Νοτρ Νταμ και το Ανάκτορο Ροάν βρίσκεται στην πλατεία του Καθεδρικού (place de la Cathédrale) στο κέντρο του παλαιού Στρασβούργου, περιτριγυρισμένος από τον ποταμό Ιλλ.
Αρχαιολογικές ανασκαφές κάτω και γύρω από τον Καθεδρικό πραγματοποιήθηκαν το 1907, 1923–1924, 1947–1948, μεταξύ 1966 και 1972, και επαναλήφθηκαν μεταξύ 2012 και 2014. Αποκαλύφθηκε ότι ο χώρος στον οποίο βρίσκεται ο σημερινός καθεδρικός είχε χρησιμοποιηθεί για τη διαδοχική οικοδόμηση μερικών θρησκευτικών κτιρίων, ξεκινώντας από την περίοδο που το Στρασβούργο έφερε το ρωμαϊκό όνομα Argentoratum και στον χώρο υπήρχε ρωμαϊκό ιερό. Είναι γνωστό ότι καθεδρικός ναός είχε ανεγερθεί από τον Επίσκοπο Άγιο Αρμπογκάστ (Saint Arbogast) της Αρχιεπισκοπής του Στρασβούργου κατά τον 7ο αιώνα, στη βάση ενός ναού αφιερωμένου στην Παρθένο Μαρία. Από αυτόν σήμερα δεν διασώζεται τίποτε. Ο προηγούμενος Καθεδρικός της πόλης, του οποίου διασώζονται υπολείμματα χρονολογούμενα από τον 4ο και 5ο αιώνα και αποκαλύφθηκαν το 1948 και το 1956, βρισκόταν εκεί που σήμερα βρίσκεται ο ναός του Αγίου Στεφάνου της πόλης (Église Saint-Étienne).
Κατά τον 8ο αιώνα ο πρώτος Καθεδρικός αντικαταστάθηκε από ένα σημαντικότερο οικοδόμημα, το οποίο ολοκληρώθηκε επί ηγεμονίας του Καρλομάγνου. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, ο Επίσκοπος Ρεμίγιος του Στρασβούργου (Remigius von Straßburg) άφησε διαθήκη, χρονολογούμενη από το 778, στην οποία εξέφραζε την επιθυμία να ταφεί στην κρύπτη του, αλλά τελικά μάλλον τάφηκε στον ναό του Αγίου Τροφίμου του Εσκώ (église Saint-Trophime d'Eschau). Σε αυτόν τον ναό πρέπει να συνομολογήθηκαν οι αποκαλούμενοι "Όρκοι του Στρασβούργου" (Sacramenta Argentariae), δηλ. οι αμοιβαίες υποσχέσεις υποταγής μεταξύ του Λουδοβίκου του Γερμανικού και του Καρόλου του Φαλακρού στις 12 Φεβρουαρίου του 842. Ο ναός αυτός είχε τρία κλίτη και τρεις αψίδες και περιγράφεται σε ποίημα ως διακοσμημένος με χρυσό και πολύτιμους λίθους από τον Επίσκοπο Ρατάλντ (Ratald) Ο ναός αυτός καταστράφηκε επανειλημμένα από πυρκαϊές το 873, το 1002 και το 1007.
Το 1015 ο επίσκοπος Βέρνερ Α΄ φον Χάπσμπουργκ του Στρασβούργου και ο Αυτοκράτορας Ερρίκος Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνθεμελίωσαν έναν νέο Καθεδρικό, στα ερείπια της Καρολιγγιανής βασιλικής.
Λόγω της επιμονής του Βέρνερ Α΄, ο ναός θεμελιώθηκε στο ακριβές σημείο που προσευχήθηκαν οι πρώτοι Χριστιανοί της πόλης. Τα θεμέλια αυτά στην πραγματικότητα ήταν πάσσαλοι οι οποίοι "φυτεύτηκαν" στο υγρό, λόγω της παρουσίας υδροφόρου ορίζοντα, υπέδαφος και επιχωματώθηκαν, καθώς η ιλυώδης και πηλώδης υφή του υπεδάφους το έκαναν ασταθές και, συνεπώς, ακατάλληλο για να οικοδομηθεί μεγάλο κτίριο. Οι εργασίες θεμελίωσης, μοναδικές στο είδος τους στον κόσμο, ξεκίνησαν το 1015 αλλά ήταν τόσο επίπονες, που δεν συμπληρώθηκαν παρά το 1028, έτος θανάτου του Επισκόπου. Όπως προαναφέρθηκε, αποτελούνται από ομάδες πασσάλων, εμπηγμένες σε ιλύ και άργιλο. Η τεχνική αυτή είναι αρχαία, αλλά επιτρέπει τη δημιουργία σταθερού θεμελίου, στην οποία μπορεί να στηριχτεί η ξυλοδομή των κυρίως θεμελίων. Η κατάσταση των θεμελιώσεων παρέμεινε σταθερή ως τον 19ο αιώνα, οπότε ο μηχανικός Τούλα (Tula) από το Μπάντεν εκτέλεσε έργα διευθέτησης της ροής του ποταμού Ρήνου. Η διευθέτηση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ελάττωση του νερού στον υδροφόρο ορίζοντα, με συνέπεια οι ξύλινοι πάσσαλοι να αρχίσουν να σαπίζουν, καθώς εκτίθονταν περισσότερο στον αέρα. Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν η εμφάνιση κλίσης στον βόρειο πύργο. Στις έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν το 1905 από τον αρχιτέκτονα Γιόχαν Κνάουτ (Johann Knauth), αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια του 1015, που είχαν επαναχρησιμοποιηθεί και στήριξαν την κατασκευή του σημερινού κτιριακού όγκου που υπάρχει στα δυτικά. Έτσι, το 1906, έγινε αναγκαία η απομάκρυνσή τους και η έγχυση τσιμέντου, ώστε να ενισχυθεί η στήριξη του.
Ο ναός κτίστηκε, σε αρχιτεκτονική ρωμανικού ρυθμού, αλλά κάηκε ολοσχερώς το 1176, καθώς εκείνη την εποχή οι αψίδες ήταν καλυμμένες από ξύλινα πλαίσια. Ύστερα από την καταστροφή αυτή, ο Επίσκοπος Χάινριχ φον Χάζενμπουργκ (Heinrich von Hasenburg) αποφάσισε να κτίσει νέο Καθεδρικό, πιο όμορφο από αυτόν της Βασιλείας, ο οποίος μόλις είχε ολοκληρωθεί. Ο ναός αυτός θα στηριζόταν στα θεμέλια του προηγούμενου.
Το υλικό που επιλέχθηκε για την κατασκευή του Καθεδρικού ήταν, κατά κύριο λόγο, ο ερυθρός ψαμμίτης των Βοσγίων (grès des Vosges). Κρίθηκε ως υλικό κατάλληλο λόγω της εγγύτητας προμήθειάς του, της σκληρότητάς του και της ευκολίας κοπής και κατεργασίας. Όπως θα εξηγηθεί πιο κάτω, σήμερα το υλικό αυτό έχει παρουσιάσει προβλήματα αντοχής στη διάβρωση.
Η κατασκευή ξεκίνησε πάνω στα θεμέλια του 1015 με το χοροστάσιο και τη βόρεια πτέρυγα σε ρωμανικό στυλ, με έμπνευση από τους αποκαλούμενους "Αυτοκρατορικούς Καθεδρικούς", δηλ. Καθεδρικούς που είχαν κατασκευαστεί από Αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. τόσο ως προς τη μεγαλοπρέπεια όσο και ως προς το ύψος.
Περί το 1220, ένας Γάλλος αρχιτέκτονας που συμμετείχε σε μεγάλες γοτθικού ρυθμού κατασκευές στο Ιλ-ντε-Φρανς, όπως στη Σαρτρ και στη Ρεν, έφθασε, μαζί με τους τεχνίτες του, στο Στρασβούργο. Από την ομάδα αυτή ξεκίνησε η αλλαγή στο στυλ του κτιρίου και ιδιαίτερα στην ανέγερση του παλαιότερου - σε ρωμανικό στυλ - κυρίως ναού, αλλάζοντάς το σε γοτθικής τεχνοτροπίας σύμπλεγμα, με διαπλάτυνση των θόλων και των ανοιγμάτων στους τοίχους. Η διαδικασία αυτή διήρκεσε περίπου 40 χρόνια και δεν έχουν διασωθεί τα ονόματα των αρχιτεκτόνων που την υλοποίησαν. Η επιρροή των τεχνιτών της Σαρτρ είναι, επίσης εμφανής στα γλυπτά και στα αγάλματα του ναού: Η λεγόμενη "κολόνα των Αγγέλων" (Pilier des anges), μια κολόνα στη νοτιότερη πτέρυγα του ναού, που "βλέπει" προς το αστρονομικό ρολόι, είναι κατασκευασμένη σύμφωνα με το δικό τους, εκφραστικό ύφος.
Η κατασκευή, ύστερα από την ήττα του πρίγκηπα - επισκόπου, ο οποίος ήταν ο κύριος χρηματοδότης του έργου, δεν υπήρχαν πλέον τα απαραίτητα χρήματα και οι κάτοικοι αποφάσισαν να συμβάλουν οι ίδιοι, με δωρεές, για να συνεχιστεί το έργο. Πρώτος τεκμηριωμένος αρχιτεχνίτης της κατασκευής του ναού ήταν ο Έρβιν φον Στάινμπαχ (Erwin von Steinbach), ο οποίος ήθελε να συμβάλει επίσης οικονομικά στο έργο και φημολογείται ότι, επειδή δεν είχε χρήματα, δώρισε το άλογό του). Ο ορισμός του ως επικεφαλής της κατασκευής αναγράφεται στις 16 Οκτωβρίου 1284 σε ένα συμβόλαιο με την καγκελαρία της πόλης. Αυτός κατασκεύασε τη νέα, γοτθική πρόσοψη και την περίφημη ροζέτα πάνω από την κεντρική πύλη του ναού. Ο αρχιτεχνίτης στηρίχτηκε σε δικό του σχέδιο, το οποίο σήμερα υπάρχει στο μουσείο Musée de l’Œuvre Notre-Dame.
Όπως συμβαίνει και με την ίδια την πόλη του Στρασβούργου, ο Καθεδρικός συνδέει τη γερμανική με τη γαλλική κουλτούρα, ενώ οι ανατολικές δομές του, όπως το χοροστάσιο και η νότια πύλη εξακολουθούν να έχουν χαρακτηριστικά ρωμανικής αρχιτεκτονικής, με τη μεγαλύτερη έμφαση να δίδεται στους τοίχους παρά στα παράθυρα.
Αλλά περισσότερο από όλα, η πασίγνωστη δυτική πρόσοψη, διακοσμημένη με χιλιάδες μορφές, είναι αριστούργημα της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Ο πύργος είναι ένας από τους πρώτους που βασίζονται ουσιαστικά στην ποιότητα κατασκευής, με την τελική μορφή να εμφανίζει υψηλό βαθμό γραμμικότητας χαραγμένης σε πέτρα. Ενώ οι προσόψεις ανάλογων κατασκευών γίνονταν ασφαλώς με βάση κάποιο σχέδιο, η κατασκευή της πρόσοψης αυτού του Καθεδρικού θα ήταν αδιανόητη χωρίς λεπτομερέστατο σχεδιασμό. Ο Καθεδρικός αυτός, μαζί με τον Καθεδρικό Ναό της Κολωνίας αποτελούν κάποια από τα πρώτα παραδείγματα χρήσης αρχιτεκτονικού σχεδίου. Η εργασία του Ρόμπερτ Ο. Μπορκ (Robert O. Bork), καθηγητή του Πανεπιστημίου της Αϊόβα καταδεικνύει ότι ο σχεδιασμός της πρόσοψης του Καθεδρικού του Στρασβούργου, παρά το ότι μοιάζει τυχαίος μέσα στην πολυπλοκότητά του, μπορεί να κατασκευαστεί με χρήση μιας σειράς περιστρεφομένων οκταγώνων.
Ο βόρειος πύργος, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1439, ήταν το κτίσμα με το μεγαλύτερο ύψος παγκοσμίως από το 1647, όταν κατακάηκε το κωδωνοστάσιο του Ναού της Παναγίας στο Στράλσουντ, ως το 1847, οπότε ολοκληρώθηκε ο πύργος του Ναού του Αγίου Νικολάου (St. Nikolai) στο Αμβούργο. Ο σχεδιαζόμενος νότιος πύργος δεν κατασκευάστηκε ποτέ, με συνέπεια ο Καθεδρικός να είναι ασύμμετρος και να αποτελεί, έτσι, ίσως το πλέον αναγνωρίσιμο διακριτικό σημείο της Αλσατίας. Ο οκταγωνικός πύργος είναι συνδυασμένο έργο των αρχιτεκτόνων Ούλριχ Ένζινγεν (Ulrich Ensingen) και Γιοχάννες Χύλτς (Johannes Hültz), οι οποίοι εργάστηκαν στον Καθεδρικό από το 1399 ως το 1419 και 1419 ως 1439 αντίστοιχα. Το 1505 ο αρχιτέκτονας Γιάκομπ φον Λάντσχουτ () και ο γλύπτης Χανς φον Άαχεν ολοκλήρωσαν την ανακατασκευή της πύλης του Αγίου Λαυρεντίου (Portail Saint-Laurent) στη βόρεια πτέρυγα, σε υστερογοτθικό - πρωτοαναγεννησιακό στυλ. Όπως συμβαίνει και με τις άλλες πύλες του Καθεδρικού, τα περισσότερα αγάλματα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι αντίγραφα, ενώ τα πρωτότυπα έχουν μεταφερθεί στο παρακείμενο Musée de l’Œuvre Notre-Dame.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1520 η Αλσατία αποτέλεσε ευεπίφορο έδαφος για τη διδασκαλία του Λούθηρου. Καθώς το Στρασβούργο ήταν πόλη με πολλά τυπογραφεία (εκεί είχε το κύριό του εργαστήριο ο εφευρέτης της τυπογραφίας Ιωάννης Γουτεμβέργιος), οι ιδιοκτήτες τους, με πολύ λίγες εξαιρέσεις, συμφώνησαν να εκτυπώνουν μεταρρυθμιστικό υλικό (βιβλία, φυλλάδια κτλ.), γεγονός που συνέβαλε σημαντικά στη διάδοση των ιδεών της Μεταρρύθμισης. Στην πόλη έδρασαν μορφές όπως οι Ιωάννης Καλβίνος, Γιάκομπ Στουρμ φον Στούρμεκ (Jacob Sturm von Sturmeck) και, ιδιαίτερα, ο Μάρτιν Μπούσερ (Martin Bucer). Ως συνέπεια, η πόλη μετατρέπεται σε Προτεσταντική και ο Καθεδρικός της μετατρέπεται σε προτεσταντικό ναό από το 1524 και ύστερα, με απόφαση του συμβουλίου της πόλης (magistrate). Όπως ήταν φυσικό, ακολούθησαν ισχυρές φιλονικίες μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών επισκόπων, που δεν ήταν παρά το προοίμιο του Τριακονταετούς Πολέμου. Ο ναός έγινε πάλι καθολικός το 1548 αλλά επανήλθε στον προτεσταντισμό δέκα χρόνια αργότερα, το 1558.
Η προσχώρηση στον προτεσταντισμό επέφερε τέλος στην καλλιτεχνική παραγωγή, καθώς απομάκρυνε τον κυριότερο πάτρονά της: την Καθολική Εκκλησία. Περίπου σαράντα Αγίες Τράπεζες εξαφανίστηκαν από τον Καθεδρικό κατά την περίοδο αυτή, ενώ από την εικονοκλαστική μανία των τότε προτεσταντών, ο ναός υπέστη μικρές καταστροφές.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1681 ο βασιλέας Λουδοβίκος ΙΔ΄ προσάρτησε το Στρασβούργο στη Γαλλία. Στις 23 Οκτωβρίου 1681 τελέστηκε λειτουργία στον Καθεδρικό, με την παρουσία του βασιλέα και του πρίγκηπα - επισκόπου Φραντς Έγκον φον Φύρστενμπεργκ (Franz Egon von Fürstenberg) και ο Καθεδρικός επανήλθε στον καθολικισμό. Το 1682 το τέμπλο (κατασκευασμένο το 1252) τεμαχίστηκε, προκειμένου να επεκταθεί το χοροστάσιο προς τον κυρίως ναό. Τα υπολείμματά του εκτίθενται σήμερα στο Musée de l’Œuvre Notre-Dame. Η κύρια Αγία Τράπεζα, έργο γλυπτικής της πρώιμης Αναγέννησης, καταστράφηκε επίσης το ίδιο έτος. Θραύσματά της εκτίθενται στο ίδιο μουσείο.
Το 1744 ο επικεφαλής αρχιτέκτονας της πόλης Ζοζέφ Μασσόλ (Joseph Massol) ανήγειρε σκευοφυλάκιο σε σχέδια του Ρομπέρ ντε Κοτ (Robert de Cotte) με μέτριες διαστάσεις στο βορειοανατολικό άκρο του κυρίως ναού. Για να αναδιοργανώσει τα εμπορικά καταστήματα που εγκαθίσταντο γύρω από το κτίριο του Καθεδρικού (και θα το έκαναν ως το 1843), ο αρχιτέκτονας Ζαν-Λωράν Γκετζ (Jean-Laurent Goetz) κατασκεύασε μια στοά σε νεογοτθικό στυλ.
Τον Απρίλιο του 1794 οι αποκαλούμενοι Enragés, οι οποίοι κυριαρχούσαν στην πόλη, είχαν αρχίσει να σχεδιάζουν να κατεδαφίσουν το κωδωνοστάσιο, καθώς, κατά την άποψή τους, παραβίαζε την αρχή της ισότητας. Το κωδωνοστάσιο τελικά σώθηκε επειδή τον Μάιο του 1794 κάτοικοι της πόλης τοποθέτησαν στην κορυφή του γιγαντιαίο λαμαρινένιο φρυγικό σκούφο, όπως συνήθιζαν να φορούν οι ίδιοι οι Enragés. Αυτό το δημιούργημα αργότερα τοποθετήθηκε στις ιστορικές συλλογές της πόλης, αλλά όλα τα συγκεντρωμένα εκεί αντικείμενα καταστράφηκαν από τη μεγάλη πυρκαϊά του 1870. Κατά τη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού Πολέμου το Στρασβούργο πολιορκήθηκε και ο Καθεδρικός κτυπήθηκε από το πρωσικό πυροβολικό με αποτέλεσμα ο μεταλλικός σταυρός στην κορυφή του κωδωνοστασίου να λυγίσει. Το κεντρικό τμήμα της σταυρόσχημης κατασκευής, εκεί όπου συναντώνται οι τέσσερις βραχίονες του σταυρού, υπέστη διάτρηση και ανακατασκευάστηκε με ανανεωμένο νεορωμανικό στυλ, από τον επικεφαλής αρχιτέκτονα του ναού Γκυστάβ Κλοτζ (Gustave Klotz).
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Καθεδρικός αποτέλεσε σύμβολο και για τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Ο Χίτλερ, που τον επισκέφθηκε στις 28 Ιουνίου 1940, σκόπευε να τον μετατρέψει σε "εθνικό ιερό του γερμανικού λαού", ή σε "μνημείο του αγνώστου στρατιώτη". Την 1η Μαρτίου 1941 ο στρατηγός Φιλίπ Λεκλέρκ (Philippe Leclerc de Hauteclocque) έδωσε τον αποκαλούμενο "Όρκο της Κούφρα" (serment de Koufra), στον οποίο δήλωνε: "θα καταθέσω τα όπλα μόνον όταν τα όμορφα χρώματά μας θα κυματίζουν ξανά στον Καθεδρικό του Στρασβούργου". Κατά τη διάρκεια του Πολέμου 74 φορές βιτρώ αφαιρέθηκαν από τον Καθεδρικό, και φυλάχτηκαν σε αλατωρυχείο κοντά στο Χέιλμπρον της Γερμανίας. Μετά τον Πόλεμο, επιστράφηκαν στον Καθεδρικό από το "τμήμα Μνημείων, Καλών Τεχνών και Αρχείων" του αμερικανικού Στρατού.
Κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του κέντρου της πόλης από τη βρετανική και την αμερικανική Αεροπορία, ο Καθεδρικός επλήγη στις 11 Αυγούστου 1944. Η επιδρομή προκάλεσε επίσης μεγάλες ζημιές στο Ανάκτορο Ροάν και την εκκλησία της Sainte-Madeleine της πόλης.
Το 1956 το Συμβούλιο της Ευρώπης δώρισε στον Καθεδρικό το περίφημο παράθυρο του χοροστασίου με απεικόνιση της "Παναγίας του Στρασβούργου" (Strasbourg Madonna ή Vierge d'Helkenhein) του φημισμένου Γάλλου υαλογράφου Μαξ Ενγκράν (Max Ingrand). Ωστόσο, οι ζημιές από τον Πόλεμο δεν αποκαταστάθηκαν εξ ολοκλήρου παρά μόνον στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Τον Οκτώβριο του 1988 το Στρασβούργο εόρταζε τα 2.000 χρόνια από την ίδρυση του Argentoratum (η ρωμαϊκή πόλη-πρόγονος του Στρασβούργου) και δέχθηκε την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β΄, ο οποίος τέλεσε πανηγυρική λειτουργία στον Καθεδρικό. Η εκδήλωση αυτή αποτέλεσε, επίσης, ευκαιρία εορτασμού της συμφιλίωσης μεταξύ Γαλλίας - Γερμανίας.
Το 2000 παρεμποδίστηκε, ύστερα από συντονισμένη δράση της αστυνομίας της Γαλλίας και της Γερμανίας, απόπειρα τρομοκρατικού κτυπήματος από την Αλ-Κάιντα, με στόχο την παρακείμενη στον Καθεδρικό χριστουγεννιάτικη αγορά.
Οι διαστάσεις του κτίσματος είναι οι εξής:
Η πρόσοψη του Καθεδρικού είναι πολύ πλούσια διακοσμημένη. Τα τύμπανα των τριών πυλών, τα οποία στηρίζονται σε διπλό αέτωμα, είναι αφιερωμένα στη ζωή του Χριστού. Πιο πάνω υπάρχει ο επιβλητικός ρόδακας (ροζέτα), ο οποίος έχει διάμετρο 13,6 μέτρων και είναι δημιούργημα του Έρβιν φον Στάινμπαχ και θεωρείται ο ομορφότερος από όλους όσοι έχουν δημιουργηθεί κατά τον 13ο αιώνα. Η ροζέτα συμβολίζει το Σύμπαν και στο κέντρο της βρίσκεται ο Θεός Δημιουργός. Αντίθετα με πολλές άλλες παρόμοιες ροζέτες, που έχουν οκτώ ή δώδεκα "πέταλα", αυτή διαθέτει 16 "πέταλα". Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο ότι κάθε "πέταλο" αντιπροσωπεύει ένα "στάχυ σιταριού" και όχι κάποιον Άγιο, όπως συνηθίζεται στις ροζέτες και συμβολίζει την παραγωγική δύναμη της πόλης.
Η πρόσοψη χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό γλυπτών. Το εντυπωσιακότερο, αμέσως πιο πάνω από τη ροζέτα, είναι η "γλυπτοθήκη με τους Αποστόλους". Στα τύμπανα της κεντρικής πύλης απεικονίζονται σκηνές από την παιδική ηλικία του Χριστού, η σφαγή των αθώων βρεφών και η φυγή στην Αίγυπτο, τα Πάθη και η Υπέρτατη Κρίση. Ανάμεσα στα πλέον φημισμένα αγάλματα αυτής της πρόσοψης είναι ο αποκαλούμενος tentateur (πειραστής), ο οποίος κρατά το μήλο - σύμβολο του πειρασμού, ενώ η πλάτη του κατατρώγεται από ερπετά και βατράχους. Οι μωρές παρθένοι κρατούν τις λάμπες τους ανάποδα (δείχνοντας ότι δεν πρόλαβαν να βάλουν λάδι) και κρατούν κλειστές τις Δέλτους του Μωσαϊκού Νόμου.
Το τύμπανο της κεντρικής πύλης περιβάλλεται από αγάλματα προφητών και μαρτύρων και των Παθών του Χριστού. Στα τόξα παρουσιάζονται σκηνές από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.
Στο μέσον του τυμπάνου υπάρχει το άγαλμα της Παρθένου με το Βρέφος, υπενθυμίζοντας ότι ο Καθεδρικός είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Ένα ακόμη άγαλμα της Παναγίας βρίσκεται πάνω από το τύμπανο. Πάνω από αυτό υπάρχει άγαλμα του Χριστού, Κριτή και Βασιλέα, του οποίου ο θρόνος περιστοιχίζεται από λέοντες που παίζουν μουσική.
Τα αγάλματα στις παραστάδες απεικονίζουν τις Αρετές και τις Ακολασίες. Στη γοτθική τέχνη η Αρετή, η οποία συνήθως απεικονίζεται ως γυναικεία μορφή, "ποδοπατά" κάποιαν Ακολασία (με ανθρώπινη ή μορφή ζώου). Εδώ απεικονίζονται οκτώ Αρετές (ίσως για λόγους συμμετρίας), αν και συνήθως οι Αρετές αναφέρονται ως επτά (οι τρεις θεολογικές, Πίστις, Ελπίς, Ευσπλαχνία, Προς Κοριθνίους 13:13)) και οι τέσσερις ιερατικές (Δικαιοσύνη, Γενναιότητα, Σύνεση και Εγκράτεια, από τα πατερικά κείμενα).
Σε αυτήν αναπαριστάται η παραβολή των δέκα παρθένων. Στα δεξιά, οι σώφρονες παρθένοι κρατούν ένα φανάρι και έχουν τις Δέλτους του Νόμου ανοικτές. Καλωσορίζουν τον ιδεώδη σύζυγο. Στα αριστερά, οι μωρές παρθένοι φέρουν ανάποδα τα φανάρια τους και έχουν σφραγισμένες τις Δέλτους. Στο τύμπανο απεικονίζεται η Υπέρτατη Κρίση.
Στεγάζει τις δέκα από τις δεκαέξι καμπάνες που διαθέτει ο ναός. Βρίσκεται πάνω από τη "γαλαρία των Αποστόλων" ( galerie des apôtres) μεταξύ των δύο πύργων της πρόσοψης. Αυτό το κωδωνοστάσιο δεν αποτελούσε μέρος του αρχικού σχεδίου: Δημιουργήθηκε από σχέδια των αρχιτεχνιτών Μισέλ ντε Φριμπούρ (Michel de Fribourg) και Κλάους ντε Λορ (Claus de Lohr) μεταξύ των ετών 1365 (έτος που ολοκληρώθηκαν οι δύο πύργοι) και 1383. Η ολοκλήρωσή του του έγινε μεταξύ 1384 και 1388, καθώς στις 16 Μαρτίου 1384 ξέσπασε πυρκαϊά, η οποία άφησε τα ίχνη της στους πυργίσκους.
Διακοσμημένη είναι μόνον η δυτική του πλευρά, με θέμα την Υπέρτατη Κρίση. Μεταξύ των ανοιγμάτων των αετωμάτων εμφανίζεται ο Χριστός καθιστός, με ξιφος να δείχνει προς το στόμα του. Πλάι του βρίσκονται δύο μορφές, πιθανόν οι προφήτες Ιεζεκιήλ και Ησαΐας. Πλαισιώνοντας τα ανοίγματα, βρίσκονται τέσσερα αγάλματα με κεφαλές ανθρώπου, αετού, ταύρου και λέοντος. Κατά ορισμένους αντιπροσωπεύουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές, κατ' άλλους τον Ζώντα, όπως περιγράφεται από τους προφήτες Ιεζεκιήλ και Ησαΐα στην Παλαιά Διαθήκη και από τον Άγιο Ιωάννη στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στα αετώματα, η Παρθένος και ο Άγιος Ιωάννης μεσολαβούν υπέρ των αναστηθέντων που βγαίνουν από τα φέρετρα κατά μήκος των αετωμάτων. Στα δεξιά του Χριστού οι εκλεκτοί, στα αριστερά του οι καταδικασμένοι. Δύο Άγγελοι κρατούν τα σύμβολα των Παθών: Τον Σταυρό και τον Στέφανον εξ Ακανθών, το δόρυ και τους τρεις ήλους. Τέσσερις Άγγελοι αφυπνίζουν τους νεκρούς, ηχώντας τις σάλπιγγές τους. Στο ανώτερο τμήμα του αετώματος, αριστερά από τον Χριστό, ένας Δαίμονας μεταφέρει στην Κόλαση κάποιον καταδικασμένο, στα δεξιά του μια μορφή μεταβαίνει στον Παράδεισο.
Το αρχικό σχέδιο του Έρβιν φον Στάινμπαχ είχε μόνον δύο ορόφους και δύο πύργους. Μετά τον θάνατό του, το 1318, τα σχέδια άλλαξαν. Αρχικά, οι δύο πύργοι είχαν το ίδιο ύψος (66 μέτρα) και υπερέβαιναν την πρόσοψη που βρισκόταν ανάμεσά τους, όπως στον Καθεδρικό της Νορτ-Νταμ στο Παρίσι (την εποχή εκείνη το περίγραμμα του Καθεδρικού του Στρασβούργου ήταν όμοιο με αυτό του Καθεδρικού στο Παρίσι και ήταν και κατά τρία μέτρα μικρότερο) έως ότου το διάστημα μεταξύ των πύργων πληρωθεί από το κωδωνοστάσιο.
Το αρχικό σχέδιο του δεύτερου πύργου τροποποιήθηκε αρκετές φορές. Περί το 1490, ο αρχιτέκτονας του έργου Χανς Χάμμερ (Hans Hammer) έφτιαξε νέο βέλος για την κορυφή του πύργου. Το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε και έκτοτε έχουν επινοηθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με την απουσία βέλους στην κορυφή του δεύτερου πύργου. Συχνά, αναφέρεται ως αιτία η έλλειψη οικονομικών πόρων. Η πλέον εύλογη ερμηνεία είναι ότι στον γοτθικό ρυθμό, αλλά και στους υψηλούς πύργους εν γένει, κατά τον 15ο αιώνα η παρουσία βέλους ήταν εκτός μόδας. Η άποψη ότι το έδαφος ίσως υποχωρούσε από το βάρος του πρόσθετου βέλους έχει επίσης υποστηριχτεί, αλλά δεν υπάρχει κάποια μαρτυρία που να επικαλείται αυτόν τον λόγο ως εγκατάλειψη του έργου. Η πνευματική ανανέωση προχωρούσε προς την Αναγέννηση: Η γοτθική αρχιτεκτονική ανακαλύφθηκε εκ νέου στα τέλη του 18ου και εξυψώθηκε τον 19ο αιώνα με την έλευση του ρομαντισμού. Οι προτάσεις για τοποθέτηση βέλους και στον δεύτερο πύργο, που έκαναν οι Γερμανοί αρχιτέκτονες Καρλ Σίνκελ (Karl Schinkel) κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα και Καρλ Βίνκλερ (Karl Winkler) το 1880, έμειναν χωρίς απάντηση.
Το βέλος (κεραία) στον βορεινό πύργο ολοκληρώθηκε το 1439 και έχει ύψος 142,11 μ. από την επιφάνεια του εδάφους. Είναι ο υψηλότερος οβελίσκος που κατασκευάστηκε κατά τον Μεσαίωνα και έχει επιζήσει ως σήμερα. Ο Αλσατός ποιητής, παιδαγωγός, ιστοριογράφος και ανθρωπιστής Ζακ Βιμπφελίν (Jacques Wimpfeling, 1450 - 1528) έχει αποκαλέσει τον υστερογοτθικό αυτόν πύργο "όγδοο θαύμα του κόσμου"Ο Καθεδρικός είναι από τους λίγους μεγάλους ναούς της Γαλλίας που φέρουν βέλος στην κορυφή, χαρακτηριστικό της γερμανικής αρχιτεκτονικής.
Προκειμένου να διαφυλάξει την κεραία από πτώση κεραυνών, ο Τεοντόζ Λε Μπαρμπιέ ντε Τινάν (Théodose Le Barbier de Tinan, 1738 - 1791) μελέτησε και υποστήριξε, το 1780, την εγκατάσταση αλεξικεραύνου στον οβελίσκο του Καθεδρικού. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος υποστήριξε τη μελέτη αυτή στην αναφορά του στην Ακαδημία Επιστημών επί του θέματος, αλλά η αντικεραυνική προστασία δεν θα γίνει πραγματικότητα παρά μόνον το 1835.
Με την κεραία αυτή, ο Καθεδρικός του Στρασβούργου παρέμεινε το υψηλότερο κτίσμα στον κόσμο ως το 1874, οπότε και ολοκληρώθηκε ο οβελίσκος στον ναό του Αγίου Νικολάου στο Αμβούργο, με ύψος 147 μέτρων. Κατά τον 19ο αιώνα, τον ξεπέρασαν οι Καθεδρικοί ναοί της Ουλμ και της Κολωνίας, με ύψη αντίστοιχα 161,53 και 157,38 μέτρα. Ο οβελίσκος του Καθεδρικού της Ρουέν, που ολοκληρώθηκε το 1876, έφθασε σε ύψος τα 151 μέτρα.
Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση και η Γαλλική Επανάσταση, οι πολεμικές συρράξεις κατά τα έτη 1681, 1870 και 1940-44, καθώς και οι μεταβολές στις προτιμήσεις και στην τέλεση των θείων λειτουργιών, επέδρασαν σε ορισμένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του Καθεδρικού, όπως το τέμπλο του 1252, που διαχωρίζει τον κυρίως ναό από το χοροστάσιο (jubé), και οι διαδοχικές Αγίες Τράπεζες (περ. 1500 και 1682), αλλά πολλοί καλλιτεχνικοί θησαυροί είτε διασώζονται στο εσωτερικό του ναού είτε έχουν μεταφερθεί στο παρακείμενο Musée de l’Œuvre Notre-Dame. Σημαντικά στοιχεία του ναού είναι:
Η νότια πτέρυγα του Καθεδρικού φιλοξενεί το ύψους 18 μέτρων αστρονομικό ρολόι, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Αρχικά στη νότια πτέρυγα υπήρχε το αποκαλούμενο "Dreikönigsuhr" (ρολόι των Τριών Βασιλέων), κατασκευής 1352-54, το οποίο βρισκόταν στον απέναντι τοίχο σε σχέση με τη σημερινή θέση του ρολογιού. Ο Κρίστιαν Χέρλιν (Christian Herlin) και άλλοι κατασκευαστές ξεκίνησαν τη δημιουργία του το 1547, αλλά η κατασκευή διακόπηκε όταν ο ναός έγινε και πάλι Ρωμαιοκαθολικός. Η κατασκευή ξεκίνησε και πάλι το 1571 από τον Κόνραντ Ντασυπόντιους (Conrad Dasypodius) και τους αδελφούς Χάμπρεχτ (Habrecht), με ακόμη περισσότερα αστρονομικά χαρακτηριστικά και εικονογράφηση από τον Ελβετό ζωγράφο Τομπίας Στίμμερ (Tobias Stimmer). Αυτό το δημιούργημα υπάρχει σήμερα εκτεθειμένο στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Στρασβούργου (Musée des Arts décoratifs), το οποίο στεγάζεται στο παρακείμενο Ανάκτορο Ροάν.
