Το Γκερλαχόφσκι στιτ (Gerlachovský štít) είναι η ψηλότερη κορυφή στον υψηλό Τάτρας, στην Σλοβακία, και σε ολόκληρα τα Καρπάθια. Είναι η ψηλότερη κορυφή της Σλοβακίας. Συχνά αναφέρεται ότι έχει ύψος 2.655 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το πυραμοειδές σχήμα του ορεινού όγκου χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο ημικύκλιο. Παρά το σχετικά μικρό ύψος του, το βουνό ορθώνεται σχεδόν δύο χιλιόμετρα πάνω από τον πυθμένα της κοιλάδας.
Αρχικά, είχε θεωρηθεί ότι ήταν ένα ακόμη βουνό στην τραχιά οροσειρά Τάτρας, αλλά έχει παίξει συμβολικό ρόλο στα μάτια των ηγετών πολλών κρατών της κεντρικής Ευρώπης, σε σημείο όπου είχε τέσσερα διαφορετικά ονόματα. Ήταν το ψηλότερο βουνό στο Βασίλειο της Ουγγαρίας, καθώς και στην Τσεχοσλοβακία και τη Σλοβακία.
Το Γκερλαχόβσκι στιτ έχει παρόμοια γεωλογία και οικολογία με τον υπόλοιπο υψηλό Τάτρας, αλλά αποτελεί το ψηλότερο σημείο της Ευρώπης από τον γεωγραφικό παράλληλο ο οποίος περνάει περίπου από το Μόναχο και τη Βιέννη και βορειότερα. Λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών που επέβελε το ανατολικό μπλοκ, το βουνό ήταν δημοφιλής προορισμός για αναρρίχηση από αυτές τις χώρες. Το βουνό εξακολουθεί να αποτελεί τουριστικό προορισμό και έχουν επιβληθεί νέοι περιορισμοί στην πρόσβαση.
Γκερλαχόφσκι στιτ σημαίνει «κορυφή του (χωριού) Γκερλάχοβ». Στα σλοβακικά αναφέρεται και ως Γκέρλαχ. Στα πολωνικά αναφέρεται ως Γκέρλαχ ή Γκιέρλαχ, ενώ αναφέρεται ως Γκίρλαχ ή Γκάρουτς. Η παλαιότερη μνεία στο βουνό γίνεται σε χάρτη του 1762 στα γερμανικά, όπου αναφέρεται ως Κιόσελμπεργκ (βουνό τσουκάλι). Το σλοβακικό όνομα του βουνού αναφέρεται το 1821 ως Κοτολ, η οποία σημαίνει επίσης τοσυκάλι. Και τα δύο ονόματα αναφέρονται στο σχήμα του βουνού.
Το όνομα το οποίο έγινε κοινό στα ταξιδιωτικά βιβλία και στη λοιπή βιβλιογραφία τον 19ο αιώνα, όμως, ήταν το σημερινό του όνομα, το οποίο συνδέει το βουνό με το χωριό Γκερλάχοβ στους πρόποδές του. Θυμίζει την παλαιότερη γνωστή μνεία στις κορυφές κοντά στο Γκερλάχοβ, όπου αναφέρεται ως Gerlachfalvenses montes σε σκίτσο των υψηλών Τάτρας το 1717. Επίσης, είναι παρόμοιο με την ονομασία Gerlsdorfer Spitze, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον Λουντοβίτ Γκράινερ, ο οποίος ήταν ο πρώτος που το αναγνώρισε ως το ψηλότερο βουνό, το 1838. Το βουνό αναφέρεται ως gerlachovský chochol στην σλοβακική εκδοχή της αναφοράς του, το 1851. Πολλά χωριά έχουν δώσει το όνομά τους σε κορυφές στα Τάτρας.
Μόλις το βουνό καθορίστηκε ως το ψηλότερο στην περιοχή, οι αρχές των κρατών τα οποία ήλεγχαν το βουνό, άλλαζαν το όνομα του βουνού για συμβολικούς λόγους. Το 1896, ως τμήμα της Αυστροουγγαρίας, έλαβε το πρώτο του όνομα από τον ηγέτης της χώρας, αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ Α΄. Πολλές φορές, οι οδηγοί δεν ανέφεραν αυτά τα ονόματα. Μετά την διάλυση της Αυστρουγγαρίας, το βουνό συνέχισε να είναι γνωστό ως Γκερλαχόφσκι στιτ, λόγω της θέσης του στο χωριό Γκερλάχοβ. Η πολωνική κυβέρνηση διεκδίκησε τα υψηλά Τάτρας ονοματίζοντας την κορυφή Szczyt Polski (πολωνική κορυφή), αλλά δεν κατάφερε ποτά να το ελέγξει. Η τσεχοσλοβάκικη κυβέρνηση άλλαξε το όνομα σε Štít legionárov (κορυφή των λεγεωνάριων), τιμώντας της τσεχοσλοβάκικες λεγεώνες το 1923, αλλά το όνομα αυτό εγκαταλείφθηκε και το βουνό ονομάστηκε και πάλι Γκερλαχόφσκι στιτ το 1932. Το 1949 μετονομάστηκε σε Stalinov štít (κορυφή Στάλιν) το 1949.
Το Γκερλαχόβσκι στιτ δεν θεωρούνταν πάντα η ψηλότερη κορυφή των Τάτρας. Μετά την πρώτη επίσημη μέτρηση των κορυφών των Τάτρας κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Αψβούργων, τον 18ο αιώνα, το Κριβάν (2.494 μέτρα) θεωρούταν ψηλότερο. Άλλες υποψήφιες κορυφές για τη θέση του ψηλότερου βουνού εκείνη την περίοδο ήταν το Λομνίκι στιτ (2.633 μέτρα) και Λαντόβι στιτ (2.627 μέτρα). Το πρώτο άτομο το οποίο ανέφερε σωστά ότι το Γκερλαχόβσκι στιτ ήταν η ψηλότερη κορυφή ήταν ο Λουντοβίτ Γκράινερ το 1838. Η μέτρηση του Γκράινερ επιβεβαιώθηκε επίσημα από την ερευνητική ομάδα του αυστριακού στρατού το 1868. Παρόλα αυτά, έγινε αποδεκτή μόνο μετά την έκδοση νέων χαρτών της κεντρικής Ευρώπης από το στρατιωτικό ινστιτούτο γεωγραφίας της Βιέννης περίπου το 1875.
Η πρώτη επιβεβαιωμένη ανάβαση έγινε από τον Γιαν Στιλ από το χωριό Νόβα Λεσνά το 1834.
Μόνο μέλη ενός εθνικού ομίλου μέλους του UIAA επιτρέπεται να σκαρφαλώσουν μόνοι τους στην κορυφή. Οι άλλοι επισκέπτες μπορούν να αναρριχηθούν μόνο με πιστοποιημένο οδηγό. Οι δύο ευκολότερες διαδρομές, συνήθως από τις κοιλάδες Βέλικα ή Μπατισόβσκα, προστατεύονται με αλυσίδες. Εξαιτίας ενός εκτεθειμένου τμήματος και δύσκολου προσανατολισμού, ιδιαίτερα στη ράχη, είναι ανάμεσα στις δυσκολότερες διαδρομές στον υψηλό Τάτρας και περιλαμβάνει και αναρρίχηση. Χωρίς χιόνι, οι διαδρομές έχουν βαθμό δυσκολίας ΙΙ ή ΙΙΙ (κλίμακα της UIAA). Η συνολική υψομετρική διαφορά είναι περίπου 1.000 μέτρα από το ξενοδοχείο Σλιέσκι Ντομ ή 1.665 από την Τατράνσκα Πολιάνκα. Το χειμώνα, το Γκερλαχόφσκι στιτ αποτελεί δύσκολη αλπινιστική αναρρίχηση, με μικτή ανάβαση και κίνδυνο χιονιστιβάδων.
Οι δύο πιο δημοφιλείς διαδρομές για τεχνική αναρρίχηση είναι το ανατολικό και νοτιοδυτικά μέτωπο. Και οι δύο είναι μακριές και πάνω σε γρανιτένιο τοίχο. Η καλύτερη εποχή για αναρρίχηση θεωρείται από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι μέσα Οκτωβρίου ή μέχρι τις πρώτες χιονοπτώσεις.
Ιαν | Φεβ | Μαρ | Απρ | Μαϊ | Ιουν | Ιουλ | Αυγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Θερμοκρασία αέρα 2–3 pm, Celsius |
-11 | -11 | -8 | -5 | 0 | 3 | 5 | 5 | 2 | -1 | -6 | -9 |
Θερμοκρασία αέρα 2–3 pm, Fahrenheit |
12 | 12 | 17 | 23 | 32 | 37 | 41 | 41 | 36 | 10 | 21 | 16 |
Υετός σε χιλιοστά |
120 | 120 | 100 | 130 | 120 | 190 | 190 | 140 | 90 | 90 | 130 | 150 |
Ημέρες με καταιγίδες και κεραυνούς | 0 | 0 | 0 | 2 | 5 | 9 | 9 | 6 | 2 | 0 | 0 | 0 |
Ημέρες με την κορυφή 10+ min. στα σύννεφα (χαμηλή ορατότητα) |
21 | 20 | 22 | 23 | 26 | 25 | 26 | 24 | 21 | 19 | 21 | 21 |
Ημέρες με παγετό | 19 | 15 | 16 | 16 | 13 | 5 | 4 | 5 | 10 | 11 | 17 | 19 |
Ημέρες με χιονόπτωση | 19 | 16 | 18 | 19 | 16 | 9 | 5 | 4 | 6 | 11 | 17 | 19 |
Ημέρες με χιονοκάλυψη >1 cm (0,4 in) |
31 | 28 | 31 | 30 | 24 | 8 | 4 | 3 | 6 | 15 | 28 | 31 |
Ημέρες με ορατότητα >20 km (12,4 mi) στις 2–3 pm |
15 | 12 | 12 | 7 | 3 | 3 | 4 | 5 | 8 | 17 | 15 | 15 |